Sosyoloji
Ferdinand Tönnies
Ferdinand
Tönnies (1855-1936)
Tönnies (1855-1936)
En
önemli eseri 1887 yılında yayınlanan Cemaat ve Cemiyet (Gemeinschaft und
Gessellschaft) çalışmasıdır. Ağırlıklı olarak toplumsal değişme, suç ve intihar
olgularıyla ilgilenmiş olan Tönnies, sosyolojinin kurucularından biri olarak
kabul edilmektedir.
önemli eseri 1887 yılında yayınlanan Cemaat ve Cemiyet (Gemeinschaft und
Gessellschaft) çalışmasıdır. Ağırlıklı olarak toplumsal değişme, suç ve intihar
olgularıyla ilgilenmiş olan Tönnies, sosyolojinin kurucularından biri olarak
kabul edilmektedir.
Tönnies
sosyolojiyi önce Genel Sosyoloji ve Özel Sosyoloji olmak üzere iki alana ayırmış,
daha sonra bu alanları da alt alanlara ayırmıştır. Genel sosyoloji, bütün insan
ilişkilerini bir bütün olarak ele alan sosyolojidir.
sosyolojiyi önce Genel Sosyoloji ve Özel Sosyoloji olmak üzere iki alana ayırmış,
daha sonra bu alanları da alt alanlara ayırmıştır. Genel sosyoloji, bütün insan
ilişkilerini bir bütün olarak ele alan sosyolojidir.
Genel sosyoloji
a)
evrim sürecinde biyolojik açıdan insanı ve diğer biyolojik organizmalarla ilişkisini
inceleyen Sosyal Biyoloji,
evrim sürecinde biyolojik açıdan insanı ve diğer biyolojik organizmalarla ilişkisini
inceleyen Sosyal Biyoloji,
b)
kültürü üreten insanı inceleyen Sosyal Antropoloji ve
kültürü üreten insanı inceleyen Sosyal Antropoloji ve
c) insanların
öznel eylemlerini ve grupların iç işleyişlerini inceleyen Sosyal Psikoloji olmak
üzere üç alt alana ayrılır.
öznel eylemlerini ve grupların iç işleyişlerini inceleyen Sosyal Psikoloji olmak
üzere üç alt alana ayrılır.
Özel sosyoloji de
Tönnies’e göre üçe ayrılmaktadır. Bu alt alanlar
Tönnies’e göre üçe ayrılmaktadır. Bu alt alanlar
a)
Saf/Teorik Sosyoloji,
Saf/Teorik Sosyoloji,
b)
Ampirik Sosyoloji (Sosyografi) ve
Ampirik Sosyoloji (Sosyografi) ve
c)
Deneysel Sosyolojidir.
Deneysel Sosyolojidir.
Tönnies’e
göre saf/ teorik sosyoloji ideal tip kavramlarından ve statik, durağan haldeki
toplumsal varlıklardan (social entities-sozialewesenheiten) oluşan bir mantıksal
sistemdir. Bu sistemin temel taşları cemaat ve cemiyet kavramlarıdır.
göre saf/ teorik sosyoloji ideal tip kavramlarından ve statik, durağan haldeki
toplumsal varlıklardan (social entities-sozialewesenheiten) oluşan bir mantıksal
sistemdir. Bu sistemin temel taşları cemaat ve cemiyet kavramlarıdır.
Cemaat / Cemiyet Kavramsallaştırması:
Cemaat ve cemiyet kavramları, geleneksel kırsal yaşam tarzı ile modern kentsel
yaşam tarzını karşılaştırma amacına yönelik olarak oluşturulmuş ideal
tiplerdir.
Cemaat ve cemiyet kavramları, geleneksel kırsal yaşam tarzı ile modern kentsel
yaşam tarzını karşılaştırma amacına yönelik olarak oluşturulmuş ideal
tiplerdir.
İlişkiler ya da Toplumsal Varlıklar Teorisi:
Toplumsal
varlıklar (a) toplumsal ilişkiler (b) kolektifler ve (c) toplumsal örgütler ya
da şirketlerdir. Toplumsal ilişkiler kişiler arasındaki iradî fiziksel ilişkilerden
doğarlar.
Toplumsal
varlıklar (a) toplumsal ilişkiler (b) kolektifler ve (c) toplumsal örgütler ya
da şirketlerdir. Toplumsal ilişkiler kişiler arasındaki iradî fiziksel ilişkilerden
doğarlar.
Toplumsal Normlar: Düzen, hukuk ve ahlak, bunlar Tonnies’in toplumsal ilişkileri
düzenlediğini öne sürdüğü normlardır.
düzenlediğini öne sürdüğü normlardır.
Toplumsal Değerler:
Tönnies toplumsal değerleri üç gruba böler. Bunlar; ekonomik, politik ve
entelektüel/ruhani değerlerdir.
Tönnies toplumsal değerleri üç gruba böler. Bunlar; ekonomik, politik ve
entelektüel/ruhani değerlerdir.
İnsan Çabası Sistemleri:
Bu
sistemler toplumsal değerlerin Cemaat ve Cemiyet içinde yer alan biçimleri
olarak görülebilir.
Bu
sistemler toplumsal değerlerin Cemaat ve Cemiyet içinde yer alan biçimleri
olarak görülebilir.
Cemaat ve Cemiyet
Cemaat
ve cemiyet kavramları analitik amaca yönelik olarak oluşturulmuş ideal
tiplerdir.
ve cemiyet kavramları analitik amaca yönelik olarak oluşturulmuş ideal
tiplerdir.
Tönnies’e
göre, bütün toplumlar ya doğal iradeye ya da rasyonel iradeye, ama kesinlikle
insan iradesine dayanırlar.
göre, bütün toplumlar ya doğal iradeye ya da rasyonel iradeye, ama kesinlikle
insan iradesine dayanırlar.
Bu iki
iradenin de içsel bir bütüne sahip olduğunu, birincisinin mizaca ve karaktere
bağlı gerçek/doğal bir irade, ikincisinin ise belirli bir amaca ulaşmak için
araçları farklılaştırabilme ve en uygun aracı seçebilme kapasitesine bağlı olan
kavramsal/yapay bir irade olduğunu belirtir. Tönnies, birinci tip iradeyi doğal
irade, ikinci tip iradeyi ise rasyonel irade olarak tanımlar
iradenin de içsel bir bütüne sahip olduğunu, birincisinin mizaca ve karaktere
bağlı gerçek/doğal bir irade, ikincisinin ise belirli bir amaca ulaşmak için
araçları farklılaştırabilme ve en uygun aracı seçebilme kapasitesine bağlı olan
kavramsal/yapay bir irade olduğunu belirtir. Tönnies, birinci tip iradeyi doğal
irade, ikinci tip iradeyi ise rasyonel irade olarak tanımlar
Tönnies,
cemaatlerde doğal iradenin, cemiyetlerde ise rasyonel iradenin karakteristik olduğunu
belirtmektedir.
cemaatlerde doğal iradenin, cemiyetlerde ise rasyonel iradenin karakteristik olduğunu
belirtmektedir.
Cemaat
kavramı kan bağına bağlı olan hane halkı ilişkilerine, akrabalığa, düşünce
birliğine dayanan arkadaşlığa ve yerleşim yeri birliğine, komşuluğa dayanır.
kavramı kan bağına bağlı olan hane halkı ilişkilerine, akrabalığa, düşünce
birliğine dayanan arkadaşlığa ve yerleşim yeri birliğine, komşuluğa dayanır.
Endüstrileşme,
kentleşme ve ticaretin artması sonucunda insanların ihtiyaçları ve talepleri değişmiş,
cemaatler zayıflamaya ve cemaat duygusu kaybolmaya başlamış, yerlerini ortak
cemaat çıkarları yerine bireysel çıkarların ön planda olduğu cemiyetlere bırakmaya
başlamıştır.
kentleşme ve ticaretin artması sonucunda insanların ihtiyaçları ve talepleri değişmiş,
cemaatler zayıflamaya ve cemaat duygusu kaybolmaya başlamış, yerlerini ortak
cemaat çıkarları yerine bireysel çıkarların ön planda olduğu cemiyetlere bırakmaya
başlamıştır.
Tönnies’e
göre cemaatler, cemiyetlere doğru evrilirken doğal irade de rasyonel iradeye doğru
dönüşecektir.
göre cemaatler, cemiyetlere doğru evrilirken doğal irade de rasyonel iradeye doğru
dönüşecektir.
Tönnies’e
göre cemaatin zayıflaması, endüstriyel kapitalizmin “gelişmesi için gerekli koşulları,
rasyonalizm, hesapçı alışkanlıklar ve sözleşmeye dayalı ilişkileri” yaratmış,
ayrıca suç ve intiharın artmasına neden olmuştur.
göre cemaatin zayıflaması, endüstriyel kapitalizmin “gelişmesi için gerekli koşulları,
rasyonalizm, hesapçı alışkanlıklar ve sözleşmeye dayalı ilişkileri” yaratmış,
ayrıca suç ve intiharın artmasına neden olmuştur.
Cemaat | Cemiyet |
Biz duygusu egemendir | Ben duygusu egemendir |
Dayanışma ortak isteme dayalıdır | Dayanışma bireysel isteme dayalıdır |
Ortak mülkiyet egemendir | Bireysel mülkiyet egemendir |
Ortak çıkarlar önce gelir | Bireysel çıkarlar önce gelir |
Dayanışma organiktir | Dayanışma mekaniktir |
Töreler egemendir | Moda ve geçici zevkler egemendir |
İnançların ve dinin önemli bir ağırlığı vardır | Kamuoyu ve öğretiler egemendir |
—
Klasik Sosyoloji Tarihi
Editör: Prof.Dr. Serap Suğur
Anadolu Üniversitesi Yayını, No: 2685