Ferdinand Julius Tönnies Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
TÖNNIES, Ferdinand Julius (1855-1936)
Alman, sosyolog. “Topluluk ve toplum” kuramıyla tanınmıştır.
26 Temmuz 1855’te Schleswig’de (bugün FAC’ de) doğdu, 9 Nisan 1936’da Kiel’de öldü. Strassbürg Üniversitesi’nde (bugün Fransa’da Strasbourg) başladığı klasik diller öğrenimini, Jeria, Bonn ve Leipzig üniversitelerinde sürdürdü, 1877’de Tübingen Üniversitesinde doktorasını tamamladı. İngiliz düşünür Thomas Hobbes’un düşüncelerini incelfemek amacıyla gittiği İngiltere’de Hobbes’aait birçok orijinal el yazmasını buldu. 1881’de Kiel Üniversitesi’nde felsefe doçenti oldu. 1896’da Hobbes’un yaşamı ve görüşleri üzerine bir monografi yayımladı. 1921’de Kiel Üniversitesi’nde sosyoloji profesörü oldu. G.Simmel, W.Sombart ve M.Weber ile birlikte kurduğu Alman Sosyoloji Demeği’nin 1909-1933 arasında başkanlığını yaptı. Nasyonal Sosyalistler’e karşı tavır alması nedeniyle Hitler tarafından 1933’te akademik görevinden alındı.
Tönnies, sosyoloji kavramını sosyal biyoloji, demografi ve sosyal psikolojiyi içeren geniş anlamda sosyoloji ve toplumsal ilişkilerin, gniplann, normların ve değerlerin incelenmesini içeren dar anlamda sosyoloji olmak üzere ikiye ayırmıştır. Dar anlamda sosyolojiyi de, temel kavramlardan oluşan bir sistem olan kuramsal sosyoloji, kurapısal sosyolojinin kavramlarını toplumun kökenini, ve gelişimini anlamada kullanan tümdengelime! bir disiplin olarak uygulamalı sosyoloji ve sosyolojik araştırmalar olarak ampirik sosyoloji olmak üzere ûç bölüme ayırmıştır.
Tönnies’in sosyoloji kuramının temelinde irade kavramı yer alır. Toplumsal varlıklar olarak tanımladığı tüm toplumsal etkileşimler ve gruplar, insan, düşüncesinin ve iradesinin ürünüdürler. Tönnies’in toplumsal varlık sınıflaması, toplumsal birliktelikler, toplumsal korporasyonlar ve toplumsal ilişkilerden oluşur. Bunlardan birincisi sınıf ve ulus gi’oi bireylerin katılımından bağımsız olarak var olan kendiliğinden gruplar, İkincisi ise o grubu temsil eden araçların aracılığıyla eyleme geçen gruplardır. Üçüncüsü hem gruba katılanlar hem de grubun dışındakiler tarafından tanınan, onaylanan ve amaçlanan belirli yükümlülükleri ve hakları içermektedir.
Tönnies toplumsal yaşamın merkezinde gördüğü iradeyi “doğal irade” (Wesenwille) ve “rasyonal seçme iradesi” (Kürmille) olmak üzere iki tipe ayırır. Bu iki tür irade tipi toplumsal varlıklara uygulandığında, doğal iradenin üstün olduğu “topluluk” (Gemeins-chaft) ve rasyonal seçme iradesinin üstün olduğu “toplum ” dan (Gesellschaft) oluşan iki ayrı toplumsal varlık türü ortaya çıkar. Topluluk, alışkanlıklardan, ortak inançlardan ve geleneklerden kaynaklanır ve üyeleri arasında doğal, kendiliğinden, içgüdüsel, yakın ve kişisel bağlar vardır. Aile, akrabalık grupları, dinsel gruplar, klanlar, köylü toplulukları bu türe girerler. Toplum ise bireysel çıkarlara en uygun araçların rasyonel seçimleriyle oluşturulan, sözleşmeli, kişisel olmayan, gönüllü ve yapay bağlardan oluşur. Sözleşmeli dayanışmalar, ticaret ve değişim ortaklıkları bu türdendir.
Tönnies topluluk ve toplum kuramını, çağdaş toplumun evriminin tarihsel bir çözümlemesini yapmada kavramsal çerçeve olarak kullanmıştır. Ona göre toplumsal evrimde, artan ticarileşmenin yanı sıra, çağdaş devletin ortaya çıkması ve bilimin ilerlemesi sonucu topluluk düzeninden toplum düzenine geçilmiştir.
Tönnies, yaşadığı çağa egemen olan ve toplumu ya bir organizma olarak, ya da sözleşmeye dayalı bir birlik olarak ele alan iki karşıt toplumsal kuramı ve bunların dayalı olduğu Rasyonalizm ve Romantizm gibi düşünce biçimlerini kuramsal sisteminde birleştirmeye çalışmıştır. Birey ve toplum arasındaki ilişkinin bir bölümünün gönüllü olarak yaratıldığını, diğer bölümünün ise bireyin dışında bir gerçeklik olarak var olduğunu ileri sürmüştür.
Tönnies “doğal irade” kavramını A.Schopenhau-er’un ve W.Wundt’un, “rasyonel seçme iradesi” kavramını ise T.Hobbes’un görüşlerine dayanarak geliştirmiştir. M.Weber, E.Durkheim ve G.Simmel ile birlikte yeni bir sosyoloji anlayışının gelişmesinde etkili olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Gemeinschaft und Gesellschaft, 1887, (“Topluluk ve Toplum”); Thomas Hobbes’ Leben und Lehre, 1896, (“Thomas Hobbes’un Yaşamı ve Öğretisi”); Kritik der öffentlichen Meinung, 1922, (“Kamuoyunun Eleştirisi”); Einführung in die Soziologie, 1931, (“Sosyolojiye Giriş”); Geist der Neuzeit, 1935, (“Çağdaş Zamanın Ruhu”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi