Fatma Aliye Hanım Kimdir, Hayatı, Eserleri

Fatma Aliye. Türk, romancı, (9 Ekim 1862’de İstanbul’da doğdu, 13 Temmuz 1936’da aynı şehirde öldü). Tarih ve felsefe konularında yazılar yazmış, ayrıca, Türk edebiyatının ilk kadın romancısı olarak tanınmıştır.

Yaşamı

Tarihçi Ahmet Cevdet Paşa’nın kızıdır. Dönemin ünlü öğretmenlerinden Fransızca, Arapça, matematik, hukuk, Arap tarihi ve felsefesi konularında özel dersler aldı. Babasının görevi dolayısıyla Haleb ve Şam’da bulundu. 1879’da II. Abdülhamîd’in yâverlerinden ve 1877-78 Osmanlı Rus harbindeki Plevne Savunması ile ünlü Gazi Osman Paşa’nın yeğeni Kolağası Fâik Paşa ile evlendi ve dört kızı oldu. 1897 Türk-Yunan savaşında Asker ve asker âilelerine yardım amacıyla Cemiyet-i İmdâdiyye isimli bir dernek kurdu. Ayrıca Hilal-i Ahmer Cemiyeti (Kızılay)‘nin de ilk kadın üyesidir. 1908 Meşrûtiyet devrine kadar gittikçe artan bir şöhrete kavuştu. Ancak, Meşrutiyet sonrası siyasi tartışmalara hedef olan babasını savunmak üzere, dönemin “siyasi hayatını ve Babıâli entrikalarını” yansıtmak amacıyla Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı adlı kitabını yazdı. Basımı yarım kalan bu kitabın ardından edebiyat yaşamından çekildi. 13 Temmuz 1936’da İstanbul’da vefât etti. Cenazesi Feriköy Mezarlığı’na gömüldü.

Edebi Hayatı

Babasının teşvikiyle yazı hayâtına başladı. Edebiyat yaşamına 1889’da Georges Ohnet’in (1848-1918) Volonte (İrade) adlı romanını Fransızcadan çevirerek başladı. “Bir Hanım” imzası ve Meram adıyla fasiküller halinde yayımlanan bu çevirisiyle tanındı. Döneminde bir kadının böyle bir uğraşa girişmesi Tercümân-ı Hakikat gazetesinde, Ahmet Midhat tarafından övgüyle karşılanmıştı. Kadınlarla ilgili makâleleri, Hanımlara Mahsus Gazete, İnkılâb, Mehâsin ve Ümmet’te yayınlanmış olan Aliye, tarih, felsefe, biyografi ve roman türlerinde eserler verdi. 1891’de Ahmet Mithat Efendi ile birlikte Hayal ve Hakikat adlı romanı yazdı. Romanın kadın ağzından olan kısmı Fatma Aliye’nin, erkek ağzından olan kısmı Ahmet Mithat’ın kaleminden çıkmıştı. Eser, Bir kadın ve Ahmet Mithat imzasıyla yayımlandı. Bu romandan sonra ikili uzun süre mektuplaşmış ve bu mektupları Tercüman-ı Hakikat Gazetesi’nde yayımlanmıştır. Kendi adıyla çıkmış olan ilk romanı Muhâdarat’da ise üvey çocuklarını mutluluklarından eden bir üvey ananın zulmünü işlemiştir. Ûdî romanında babası Ahmed Cevdet’in görevli olarak bulunduğu Halep’te yaşamına tanık olduğu bir kadın udiyi anlattı. Bu kitapta mutsuz bir evlilik yapan Bedia’nın hikâyesini dönemine göre çok yalın bir dille anlatmıştır.

Fatma Âliyye, ilk romanlarında Fransız romanlarının tesirinde kaldı. İlk kadın romancı olması dolayısıyla, ismi Avrupa ve Amerika’da duyuldu. Devrinde mühim sayılacak romanlar yazdı. Nisvân-i İslâm isimli eseri, Fransızcaya ve Arabçaya, Ûdî isimli romanı Fransızcaya çevrildi.

Eserleri

Roman

• Hayâl ve Hakîkat (1891) Ahmet Mithat’la birlikte yazdı
• Muhâdarât (1892)
• Re’fet (1898)
• Ûdî (1899)
• Enîn (1910)
• Levayih-i Hayat (1907) Hayattan Sahneler

Çeviri

• Meram – “Volonté” (1890)

Biyografi

• Namda-ran-ı Zenan-ı İslâmiyân (1892) Ünlü İslam Kadınları
• Terâcüm-i Ahval-ı Felâsife (1900) Felsefecilerin Yaşamları

Tarih

• Kosova Zaferi / Ankara Hezimeti: Tarih-i Osmaninin Bir Devre-i Mühimmesi (1915)
• Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı (1913)

Felsefe

• Tedkik-i Ecsam (1901)

Din

• Taaddüd-i Zevcat (Fatma Aliye, Mahmud Esad)
• Nisvan-ı İslam (1892)
• Nisa’ül Müslümin (İslam Kadınları)
• İstila-i İslam