felsefe/farkllama FARKLILAŞMA

Sosyolojide uzun bir geçmişi olan farklılaşma kavramı başlıca toplumsal değişme teorilerinde kullanılır. Terim, toplumsal etkinlikler vasıtasıyla bir toplumsal kurumun farklı kurumlara bölündüğü bir sürece atıfta bulunur. Farklılaşma topluma daha büyük bir heterojenlik vererek bir toplumun parçalarının giderek uzmanlaşmasını dile getirir. Örneğin, aile geleneksel toplum kırda kendi kendini üretici, ekonomik ve eğilimle ilgili işlevlere sahipken, modern toplumlarda uzmanlaşan iş ve eğitim kurumlan ailenin dışında gelişmişlerdir.

Klasik ondokuzuncu yüzyıl sosyolojisine göre farklılaşma, toplumsal değişimin analizinde ve sanayi ve sanayi-öncesi toplumların karşılaştırılmasında önemli bir kavramdı. Çoğu durumda toplum ile biyolojik organizma arasında açıkça bir benzetmeye gidilmiştir. Sözgelimi H.Spencer’e göre farklılaşma hem biyolojik, hem de toplumsal kümelerin büyüklüğündeki artışla zorunlu olarak beraber gelişir. Birimler büyüdükçe, eğer birim yaşamak istiyorsa, yapıların farklılaşması gerekir. Parçaların artan uzmanlaşması ile birlikte, daha büyük bir dayanışma ve bütünleşme zorunluluğu ortaya çıkar.

Çağdaş analizler farklılaşmayı toplumsal değişmeye dair işlevselci ve evrimci teorilere bağlamak sureliyle klasik konuları sürdürdüler. Sözgelimi T.Barsons, toplumsal evrimin basitten ilerleyerek daha karmaşık formlara doğru değişme ve farklılaşma yoluyla meydana geldiğini öne sürer. O toplumsal sistemlerin her birinin diğer altsistemler içeren çeşitli çevrelere göre belirli işlevler kazanan altsistemlere ayrıştığını (farklılaştığını) Öne sürer. Bu süreç, her biri kendi özel yapı ve işlevine sahip, tümü ise, adapte kapasitesinin genel artışına yönelmiş geniş bir altsistemler alanı üreterek zaman boyunca sürer gider.

Farklılaşma kavramının deneysel kullanımına güzel bir örnek N.Smelsen tarafından verilmiştir. O, XIX. yüzyıl sanayileşmesini değişen ekonomiyle ilişkisi içinde aile yapısının farklılaşmasına dayanak çözümlemeye çalışır. Mevcut bir yapının, fiilî olarak daha farklılaşmış bir yapıya yol açan rahatsızlığı doğdurduğu müteselsil değişimler sözkonusudur. Farklılaşma ve iş bölümü kavramları arasında bazı benzerlikler vardır. Ancak iş bolümü başlıca, ekonomik alan içindeki görevlerin uzmanlaşması üzerinde yoğunlaşır. Farklılaşma ise, toplumsal değişim teorilerinde bir kavram olarak değil, toplum içindeki çeşitli grupların birbirinden ayrışmasına; statü ve servet hiyerarşisi içerisinde tabakalaşmasına işaret etmek üzere de kullanılmaktadır.

(SBA)