Friedrich Albert Lange Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

LANGE, Friedrich Albert (1828-1875)

Alman, düşünür. Yeni-Kantçılık’ın öncülerindendir.

28    Eylül 1828’de Solingen yakınlarında Wald’de doğdu, 12 Kasım 1875’te Marburg’da öldü. Protestan tanrıbilimci J.P.Lange’nin oğludur. Duisburg’da Herbart’ın öğrencisi oldu, Bonn Üniversitesini bitirdi. Köln, Bonn ve Duisburg’da öğretmen olarak görev aldı. 1861’de siyasal etkinlikleri nedeniyle üniversiteden uzaklaştırıldı. Duisburg Ticaret Odası sekreterliği ve sosyal demokrat bir yayın organının yönetmenliğini üstlendi. Bu işleri de aynı gerekçeyle bırakmak zorunda kaldı. Bir süre gazete çıkardı, 1866’da İsviçre’ye gitti. 1870’te Zürich Üniversitesi’nde mantık ve edebiyat, 1873’te de Marburg Üniversitesi’ne felsefe profesörü oldu.

Lange, Bebel’in önderlik ettiği Alman sosyal demokrat işçi hareketini destekleyerek, sendikalar içinde çalışmış, Prusya’nın yayılmacılığına karşı çıkmıştır. Toplumsal sorunların işçilerin eğitimsizliğiyle ilişkili olduğu, emekçilerin gereksinmelerinin ancak toplumsal reformlarla karşılanabileceğini savunmuştur.

Lange’nin Geschichte des Materialismus (“Ozdekçilik’in Tarihi”) adlı yapıtı, Mekanikçi Özdekçi-lik’e getirdiği eleştiriyle önem kazanmıştır. Yapıtta, doğa olgularında bu akımın geçerli olduğunu, ancak insan davranışları ve toplumsal olaylar konusunda, dolayısıyla da bütün dünya için, açıklayıcı sayılamayacağını öne sürmüştür. Kant’ın görüşlerinden yola çıkarak bilgi öğelerinin olgulara indirgenebileceğini, biçim ve kategorilerin öznelliğini, içgözlem yoluyla tine varılamayacağını ve metafiziğin olanaksızlığını savunan Lange, Marburg’da Yeni-Kantçılık’ın başlamasına olanak sağlamıştır. Metafizik kuramların, din ve sanatın dışına çıkarak, bilimsel bilgi alanına girmemesi gerektiği konusundaki görüşleri, öğrencisi Vai-hinger’i etkilemiştir. Marburglu Yeni-Kantçı düşünürlerden H.Cohen ve Natorp ise onun kimi düşüncelerini eleştirenler arasındadır.

•    YAPITLAR (başlıca): Die Arbeiterfrage, 1865, (“İşçi Sorunları”) J.S.Mill’s Ansichten über die Soziale Frage, 1866, (“Toplumsal Sorunlar Konusunda J.S.Mill’in Görüşleri”); Geschichte des Materialismus und Kritik seirıer Bedeutung in der Gegenuıart, 2 cilt, 1867, (“Özdekçilik’in Tarihi ve Çağımızdaki Anlamının Eleştirisi”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi