Edebi Şahsiyetler

Eşrefzade İzzeddin Efendi Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

Eşrefzade İzzeddin Efendi (ö. 1153/1740) Şeyh, şair ve dinî eserler bestekârı.

1083’te(1672) Bursa’da, günümüzde Baraköy de denilen ve Kestel ilçesi sınırla­rı içerisinde bulunan Barakfakih köyünde doğdu. Asıl adı İzzeddin Ahmed olup Eşrefoğlu Rûmî soyundan Eşrefiyye tarika­tı şeyhi Eşref-i Sânı Efendi’nin oğludur. İlk tahsilinin ardından Molla Ahmedzâde Mehmed Efendimden Arapça, Malkoç Mus­tafa Efendi’den dinî ilimleri öğrendi. Bu arada babasına intisap ederek tarikat bilgileri edindi ve seyrü sülûkünü tamamlayarak hilâfet aldı. Bursa’da İncir­li mahallesindeki Eşrefzâde Tekkesi’ne şeyh tayin edildi. 1137 (1725) yılında oğlu Abdülkadir Necib Efendi ile beraber hac­ca gitti. İstanbul’a yaptığı bir seyahat es­nasında 13 Şaban 1153 (3 Kasım 1740) tarihinde Zeyrek’te vefat etti. Ölüm ha­beri I. Mahmud’a ulaşınca devlet ricalinin cenaze namazında bulunması için hatt-ı hümâyun çıkardı. Fâtih Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından Tophane’deki Kâdirîhâne de denilen İsmail RûmîÂsitâ-nesi’ne defnedildi. Vefatından sonra ye­rine şeyh tayin edilen oğlu Abdülkadir Ne­cib Efendi ölümüne kadar kırk dokuz yıl bu görevini sürdürmüştür.

Eşrefiyye tarikatının önde gelen şeyh­leri arasında yer alan İzzeddin Efendi sa­mimi ve coşkulu vaazlarıyla dikkati çeker­di. Onun ilâhî aşk konularını işlerken çok defa kendinden geçtiği ve hatta kendini kürsüden aşağı attığı söylenir. Vaazlarındaki samimiyeti III. Ahmed ve I. Mahmud’un dikkatini çekmiş, her iki padişah tarafından saraya davet edilerek iltifat görmüştür.

İzzeddin Efendi’nin İzzî mahlası ile yaz­dığı ve mürettep bir divanda topladığı tasavvuf! manzumeleri onun şiir sa­natındaki kudretini ortaya koymaktadır. Diğer taraftan bazı şeyhlerin eserlerine takrizler yazdığı ve tarih düşürmede dev­rin ileri gelen şairlerinden sayıldığı belir­tilir. Mûsikiyle de meşgul olan İzzeddin Efendi dinî eserler bestelemiş, ancak bunlardan hiçbiri günümüze ulaşmamış­tır. Oğlu Abdülkadir Necib Efendi tarafından Zübdetü’l-beyân adıyla telhis edi­len Enîsü’l-cinân adlı on ciltlik Arapça tasavvuf! bir tefsir yazmış ayrıca Müşev-viku’l-uşşâk adıyla bir vaaz mecmuası kaleme almıştır. Bu arada birçok talebe yetiştiren İzzeddin Efendi’nin en meşhur talebesi zâkirbaşı Kocagözzâde Mustafa Efendi’dir. Müridlerinden Tennûrîzâde Mustafa Efendi onun menkıbelerini Hediyyetü’l-fukarâ adlı bir eserde topla­mıştır.

TDV İslâm Ansiklopedisi