Esma bint Yezid Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi -Sahabi-

Ümmü Seleme (Ümmü Âmir) Esma bint Yezîd b. Ssken el-Ensâriyye (ö. 30/650 [?]) Kadın sahâbî.

Evs kabilesinin Abdüleşheloğulları’na mensuptur. Adının Fükeyhe olduğu da söylenmekte, ancak Fükeyhe bint Seken’in Benî Sevâd’a men­sup bulunduğu anlaşılmaktadır. Babası Yezîd ve kız kardeşi Havva da sahâbîdir. Muaz b. Cebel’in halasının kızı olan Esma Hz. Peygamber’e biat eden hanımlardandı. Beyatürrıdvân’da bulunduğu ve Resûl-i Ek­rem’e burada biat ettiği de söylenmek­tedir. Esmâ’ya ashap arasında şöhret ka­zandıran olaylardan biri onun kadınları temsilen, sahâbîlerle birlikte oturmakta olan Hz. Peygamber’in huzuruna giderek veciz bir konuşma yapmasıdır. Bu konuş­mada şunları söylemiştir: “Anam babam sana feda olsun yâ Resûlallah! Ben sa­na kadınların elçisi olarak geldim. Allah seni bütün erkek ve kadınlara peygam­ber göndermiştir. Biz sana ve senin rabbine iman ettik. Kadın olduğumuz için evlerinizde kapanıp kalmış, nefislerinizi tatmin etmiş ve çocuklarınızı karnımız­da taşımışızdır. Siz erkekler ise cuma namazı kılmak, camiye ve cemaate çık­mak, hastaları ziyaret etmek, cenaze­lerde bulunmak, birden fazla hacca git­mek gibi hususlarda bize üstünlük sağ­lamış bulunuyorsunuz. Bütün bunların en önemlisi Allah yolunda cihad etmek­tir. Fakat siz hac veya umre için yahut düşmanla savaşmak üzere evinizden çık­tığınız zaman mallarınızı biz koruruz, ip­lik eğirip size elbise yaparız, çocukları­nızı besleriz. Buna göre bizler sizin ka­zandığınız hayır ve sevaplarda size or­tak olamaz mıyız?” Esmâ’nın bu sözle­rini takdir eden Resûl-i Ekrem ashabına, “Siz bir kadından, din konusunda sorduğu bir soruda bundan daha güzel söz işittiniz mi?” dedikten sonra Esmâ’ya dönerek şunları söyledi: “Ey hanım, iyi anla ve seni buraya gönderen hanımla­ra da iyice anlat ki bir kadının kocasıy­la güzel geçinip onun hoşnutluğunu ka­zanması sevap bakımından o saydığın üstünlüklerin hepsine denktir”. Bu olaydan sonra Esma “hatîbetü’n-nisâ” lakabıyla anılmıştır.

Esma bir başka gün de Hz. Peygamber’e giderek kadınların hayızdan ve cünüplükten nasıl temizleneceklerini sor­muş, onun bu tavrını takdir eden Hz. Aişe, utanma duygusunun ensar kadın­larının dinlerini öğrenmesine engel ol­madığını belirtmiştir. Şahîh-i Müslim’­de bu konuyu soran hanımın Esma bint Şekel olduğu kaydedilmekteyse de ensar arasında Şekel adında bir kişinin bulun­madığı. Seken adının yanlış olarak Şekel diye kaydedildiği anlaşılmaktadır.

Esma bint Yezîd’in Hayber Gazvesi ile Mekke’nin Fethi’ne katıldığı, Yermük Savaşı’nda çadırının direğiyle dokuz Bizans askerini öldürdüğü rivayet edilmekte­dir. Bu savaşta bulunan ve Muaz b. Cebel’in yakını olan kadın sahâbînin bir başka Esma bint Yezîd olduğunu söyle­yenler varsa da hadis âlimlerinin çoğunun bu görüşe ka­tılmadığı anlaşılmaktadır. Esma daha sonra Dımaşk’a yerleşti ve orada vefat etti. Ziriklî 30 (650) yılı civarında öldü­ğünü söylerse de diğer kaynaklarda ve­fat tarihi kaydedilmemektedir.

Esma Hz. Peygamber’den seksen bir hadis rivayet etmiş olup bunların elli beşi Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inde (VI, 452-461) ve Kütüb-i Sitte’öe bulunmak­tadır. Kendisinden kız kardeşinin oğlu Mahmûd b. Amr el-Ensârî, azatlısı Mu­hacir b. Ebû Müslim, Şehr b. Havşeb ve Mücâhid b. Cebr gibi râviler hadis riva­yet etmiştir.

TDV İslam Ansiklopedisi