Esad Paşa Hanı Tarihçesi, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Esad Paşa Hanı. Şam’da XVIII. yüzyılda yapılan bir Osmanlı hanı.

Şam Valisi Azmzâde Esad Paşa tara­fından yaptırılan hanın inşasına 1165 Zilkadesinde(Eylül 1752) başlanmış, ka­pısı üstündeki kitabeye göre 1166’da (1753) tamamlanmıştır. Bununla birlik­te hanın 1163te (1750) yapıldığı da ile­ri sürülmüştür. Emeviyye Camii’nin güneyinde yer alan yapı Şam’ın en büyük ve en ünlü hanı olarak tanınmıştır. Bir tarafından Hamidiye Medresesi ile Bizûriyye Hamamı’na bitişiktir.

İki katlı olan hanın ortasındaki kare avlu, dört payeye dayanan kemerlerin taşıdığı dokuz kubbe ile örtülmüştür.

Bunlardan ortadakinin altında büyük bir şadırvan-havuz bulunmaktadır. Han çok itinalı bir işçilikle ve Suriye binalarının çoğunda rastlanan ablak tekniğiyle, si­yah-beyaz renkte düzgün yontulmuş taş sıralanyla yapılmıştır. Pencereli kubbe kasnakları ve kubbelerin iç yüzeyleriyle bunların ortalarındaki fenerler de zen­gin surette bezenmiştir.

Hanın iç tarafında çeşitli gözler bulun­duğu gibi dışında da dükkân hücreleri vardır. İç avluya tonozlu bir ana dehliz­den girilir. Bunun solunda küçük bir mes-cid yerleştirilmiş olup yanında ise içinde iki sanduka olan bir türbe yer alır. Hanı mimari bakımdan etraflı şekilde İncele­yen Wulzinger ile Watzinger’e göre yapı inşa edilmeden önce var olan ve Bâyezîd b. Amr’a ait olduğu söylenen bu tür­be binanın içine alınarak korunmuştur.

Giriş dehlizinin iki tarafındaki merdi­venlerden çıkılan üst kat daha munta­zam planlı olup hemen hemen hepsi aynı ölçülerdeki odaların önlerinde pâyeli galeriler uzanmaktadır. Ortadaki dokuz kubbeli avluyu adı geçen araştırmacılar “Yakındoğu’nun en etkileyici mekânı” olarak tarif ederler. Harap halde ve iki kubbesi çökmüş durumda olmasına rağ­men Şam esnafı burada Cemal Paşa için 1918’de bir kabul töreni yapmıştı. Esad Paşa Hanı’nın orta kısmı dokuz kubbe­siyle Osmanlı döneminin bedestenleri­nin planına tam bir uygunluk göstermektedir. Yıktırılan Konya ile Kayseri ve Galata bedestenleri bu tipin başlıca ör­nekleriydi. Esad Paşa Hanı, ayrıntılarda yerli mimari Özelliklere sahip olmakla beraber. Osmanlı bedestenleri gelene­ğini sürdüren bir eser olarak yapıldığı tarih bakımından da bedestenlerin so­nuncusunu teşkil etmektedir.

Bizûriyye Çarşısı’nın esnafı tarafından ambar olarak kullanılan han 1980’li yıl­larda boşaltılarak turistik otel yapılmak üzere restorasyonuna başlanmıştı, ancak restorasyonu henüz tamamlanmamıştır.

TDV İslam Ansiklopedisi