Esad Efendi (Sahhaflar Şeyhizade) Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ESAD EFENDİ [Sahhaflar Şeyhizâde] (1789-1848) Osmanlı, tarihçi. Yeniçeriliğin ortadan kaldırılışını anlatan yapıtıyla tanınmıştır.

İstanbul’da doğdu., 10 Ocak 1848’de aynı kentte öldü. Mehmet Esad Efendi, Sahhaflar Şeyhi diye tanınan Kadı Hacı Ahmed Efendi’nin oğludur. Babasından ve başka hocalardan ders gördü. Halet Efendi tarafından korunarak öğrenimini sürdürdü.

1808’de müderrisliğin ilk aşamasıyla göreve başladı. Geçim sıkıntısına düşünce müderrisliği bıraktı. 1817’de Adapazarı naipliğine atandı. 29 Eylül 1825’te Şanizâde Ataullah Efendi’nin yerine vakanüvisliğe getirildi. Yaşamının sonuna kadar bu görevde kaldı.

Bu görevin yanı sıra, ordu kadılığı, Takvimhane nazırlığı, karantina müdürlüğü gibi görevlerde de bulundu. 1835’te Mehmed Şah’ın tahta çıkışım kutlamak için geçici elçi olarak İran’a gönderildi. 1837’de Takvimhane nazırlığından ayrıldı. Ardından Naki-bü’l-eşraf, sonra da Rumeli kazaskeri oldu.

Yaşamı süresince topladığı 4000’den fazla yazma ve basma kitapları evinin yanında yaptırdığı kütüphanesine vakfetti. Esad Efendi, Tanzimat’tan önce dilin sadeleşmesi gereğini ilk savunanlardandır.

Yazmış olduğu Tarih, Eylül 1821-Temmuz 1826 yılları olaylarım kapsar, Şanizade Tarihi’ne ektir. Uss-i Zafer adlı yapıtı, 1826’da Yeniçeriliğin ortadan kaldırılması olayım (Vaka-i Hayriyye) anlatan önemli bir kaynaktır. Yapıt Fransızca’ya ve Rumca’ya çevrilmiştir. Teşrifat-ı Kadime adlı yapıtında ise Osmanlı Devleti’nin resmi teşrifat kurallarını, çeşitli törenleri, saray ve devlet görevlerinin protokoldeki yerlerini örneklerle açıklar. Bahçe-i Sefa-Endûz adlı tezkiresi 1722-1836 arasında yetişen 206 şairin yaşamöyküsünü kapsar. 1841 yılma kadar yazdığı şiirlerinin büyük bir bölümünü kapsayan Divan’ı Tahir Selâm Bey tarafından düzenlenmiş, Esad Efendi 1844’e kadar yazdığı şiirlerini daha sonra buna eklemiştir.

• YAPITLAR (başlıca): Üss-i Zafer, 1827; Teşrifat-ı Kadime, (ö.s.), 1870; Tarih, (Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi bölümü no.2083); Bahçe-i Sefa-Endûz, (Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi bölümü no.4040); Divan, (Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi bölümü no.3841, 3852, 3854).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi