Esad Efendi Kütüphanesi Özellikleri, Hakkında Bilgi

Esad Efendi Kütüphanesi. Sahaflar Şeyhizâde Esad Efendi tarafından İstanbul’da kurulan kütüphane.

Sultanahmet’te Yerebatan caddesin­de bulunan kütüphane 1262 (1846) yı­lında tanzim edilen bir vakfiye ile kurulmuştur. Hayatını okumaya ve yazmaya hasretmiş olan Esad Efendi ömrü boyun­ca topladığı çoğu nadide bütün kitapla­rını, konağının yanında özel olarak in­şa ettirdiği kütüphane binası ile birlikte vakfetmiştir. Ancak kütüphane, binası bitirilemediği için hemen faaliyete ge­çememiş, daha sonra kendisine verilen 30.000 kuruşluk atıyye sayesinde 1848′-de ölümünden az önce tamamlanabil­miştir. Esad Efendi, vakfiyesinde, yap­tırmayı arzu ettiği kütüphane binası ta­mamlanmadan vefat ederse kitapların Râgıb Paşa Kütüphanesi’ne konulması­nı istemiştir.

Vakfiyesinde kaydedildiğine göre ta­til günleri dışında her gün açık olacak kütüphaneye nöbetleşe çalışacak üç hâfız-ı kütüb, bir müstahfız ve bir bevvâb tayin edilmiştir. Kütüphane çalışanları­nın ölümleri halinde görevleri evlâtları­na geçmeyip vakfın mütevellisi tarafın­dan uygun kişilere verileceği belirtilmiş­tir. Kütüphaneden dışarıya kitap çıkarıl­maması, üç yılda bir sayım yapılması ve bu sırada tamire muhtaç kitapların kü­tüphane dışına çıkarılmadan tamir edil­mesi öngörülmüştür. Binanın tamam­lanmasından sonra 1264 (1848) yılında düzenlenen ek vakfiyede mahalle bekçi­si aynı zamanda bevvâb olarak görevlen­dirilmiş, bu iş için aynca ücret tahsis edilmiştir. Hâfız-ı kütüblerin, kitapların kullanılması sırasında zarar görmelerine engel olmak üzere çok dikkatli davran­maları istenmiştir.

Esad Efendi Kütüphanesi’nin kitap sayısı 1280’deki (1863) sayımında 3982, 1294’te (1877) 3853. II. Abdülhamid dev­rinde tanzim edilen matbu fihristinde ve 1328 (1910) yılı sayımında ise 3943-tür. Esad Efendi’nin torunu Dr. Esad ta­rafından vakfedilen ve 3901 -4273 nu­maraları arasına ilâve edilen kitaplarla bu mevcut 4274’e çıkmıştır. Kütüpha­nede bulunan kitaplardaki vakıf mührü 1263 (1847) tarihini taşımakta olup ara­da Esad Efendi’nin şahsî mührünü taşı­yan kitaplara da rastlanmaktadır.