Sosyoloji

Erik Hornung – Kadim Mısır Ötedünya Kitapları

Erik
Hornung – Kadim Mısır Öte Dünya Kitapları

Bu kitabın merkezinde Yeraltı Dünyası
Kitapları bulunmakta…

Ölüler Kitabı ile Yeraltı Dünyası Kitapları
arasındaki belirgin fark şudur: Ölüler Kitabı’ndaki büyülü-sözler daha ziyade
ötedünyaya yolculuk ve ölünün ikametiyle ilgili pratik yardımlardır, fakat
ötedünyanın gerçekten ayrıntılı tasvirleri yalnızca Yeraltı Dünyası
Kitapları’nda bulunur.

Piramit
Metinleri

Bu metinler, kadim Mısır’dan günümüze
ulaşan en eski dinsel büyülü-söz külliyatıdır.

Kral Teti’nin tabutunun üzerinde de yer
alırlar…

Büyülü-sözler mezar odalarının duvarlarına
dikey satırlar halinde işlenmiştir.

Büyülü-sözlerin hangi sırayla okunması
gerektiği hâlâ bilinmemektedir.

Büyülü-sözler firavuna ötedünyadaki yollar
ve karşılaşabileceği tehlikelere dair bilgi verir.

Kayıkçı…

Gök açıkça sularla çevrelenmiştir.

İki kutsal dokuzlu…

Kutsal Dokuzlu (Pesedcet) kavramıyla bir
yerin tüm tanrıları nitelenir. Üç kere üç tanrının bir araya gelmesiyle
kozmostaki tüm tanrılar kapsanmış oluyordu.

Yaratıcı tanrı Atum

Çocukları Şu (hava) ve Tefnut (nem)

Torunları Geb (yer) ve Nut (gök)

Nut’un çocukları olan tanrı çiftleri;
Osiris ve İsis ile Seth ve Nephthys

Tabut
Metinleri

Eski krallığın sonunda Piramit
Metinleri’nin yerini Tabut Metinleri alır.

8. Hanedan’dan Kral Aba’nın piramidinden
itibaren bu yeni yazılmış büyülü-sözlere rastlanır.

En eskileri el-Karga vahasındaki Balat
nekropolündedir.

Tabut Metinleri’nin büyülü-sözleri tüm
ölülerin emrine amadedir.

Ölüler
Kitabı

Yeni krallık, üçüncü ara dönem ve geç
dönemin ölüler için genellikle papirüs üzerine yazılmış büyülü-sözlerine Ölüler
Kitabı denir. (s. 41)

Ölüler Kitabı (…) ölünün ihtiyaçlarının ve
güvenliğinin sağlanmasına hizmet eder.

Nefes
Üzerine Kitaplar

Mısırlılar Nefes Üzerine Kitap’ı birinci ve
ikinci diye ayırırlar. İkincisi Roma döneminden kalmadır. Her iki kitap da
tanrısal kökenli olduğunu söyler. Birincisinin İsis tarafından Osiris için
yazdırıldığına, ikincisinin ise Thot tarafından istinsah edildiğine inanılır.

Her iki kitapta da ölü için nefes almanın
önemi vurgulanır.

Yeni
Krallığın Yeraltı Dünyası Kitapları

Dat = Yeraltı

Baştan sona resimli olan bu kitaplar, bazı
istisnalar dışında, 21. Hanedana dek yalnızca kral mezarlarında kullanılmıştır.

Odak noktasında güneşin gece yolculuğu yer
alır.

Amduat

1. Tutmosis’in mezarında bulunan en eski
fragmanlar muhtemelen Kraliçe Hatşepsut’un ilk döneminden kalmadır.

Amduat / Dat’ta olan
(yer altında olan) demektir.

Kitap, güneş tanrısının günbatımından
gündoğumuna dek geçen on iki saati boyunca yaptığı yolculuğu anlatır.

Ba
= Ruh

Kitap, güneş tanrısının koç başlı Ba olarak
ilk gece saatinin ara dünyasına girmesiyle başlar ve yolculuğun ortasında (6.
saat) cesediyle birleştikten ve tehditkâr Apophis yılanını yendikten sonra (7.
saat) sabah yeniden doğmasıyla sona erer. (s. 63-82)

On
İki Mezar Büyülü-Sözü

Bu resimli metne ilk kez II. Amenofis’in
mezarında bulunan bir papirüste rastlanmıştır.

Kapılar
Kitabı

Kitabın tamamlanmış ilk nüshası Horemheb’in
lahit odasındadır.

I. Seti (…) ve VI. Ramses’e dek
ardıllarının lahit odalarının duvarlarında Kapılar Kitabı hâkimdir.

VII. Ramses kitaptan bazı bölümleri
kullanan son firavundur.

Amduat’ta olduğu gibi konu güneşin gece
yolculuğudur.

Enigmatik
Yeraltı Dünyası Kitabı

Tutankhamon’un altınla kaplı (dıştan)
ikinci muhafazasının üzerinde (…) başka yerde rastlanmayan bir kitaptan iki
kısım vardır.

Kitabın bir başlığı yoktur.

Enigmatik yazıyla yazılmıştır.

Mağaralar
Kitabı

Abidos’taki Osireion’da (…) giriş
koridorunun sol duvarında yer almaktadır.

Konu yine güneş tanrısının yeraltı
dünyasında yaptığı gece yolculuğudur.

Yer
Kitabı

Bu kitap yalnızca kral mezarlarının lahit
odasında bulunur.

Birçok bakımdan Mağaralar Kitabı’na benzer.

İlk bölüm ölüler dünyasının tamamının
şematik bir tasviriyle başlar.

Dağınık
Sahneler

VI. Ramses’in ve ardıllarının mezarlarında
bilinen hiçbir yeraltı dünyası kitabına benzemeyen (…) bir dizi sahne vardır.

Gök
Kitapları

Odak noktasında güneşin seyri vardır.

Konu kozmografidir.

Kitaba I. Seti’nin kenotaph’ında ve IV.
Ramses’in mezarında rastlarız.

Kitap her iki mezarda da lahit odasının
tavanında yer alır.

Göğün topografisi verilmiş ve güneşin
gündüzleri izlediği seyir tasvir edilmiştir.

Gün
Kitabı

Yeni Krallığa ait mezarlar içinde (…)
yalnızca VI. Ramses’in mezarında bulunmuştur.

Güneşin gündüz seyri tasvir edilmiştir.

Gece
Kitabı

I. Seti’nin lahit odasının tavanında yer
alan en eski versiyonu yalnızca 9. saate kadardır.

VI. Ramses’te iki tam versiyon görülür.

Özel
Kompozisyonlar

Gök
İneği Kitabı

Kitaba ilk kez Tutankhamon’un altın
mahfazasından en dışta olanında rastlanmıştır.

Ana motif insanlığın yaşlanmış güneş
tanrısı Ra’ya ve tanrının ateş saçan gözü olan tanrıça Hathor’un cezalarına
karşı isyanıdır.

Sonsuzluğun
Katedilmesi Kitabı

Kronoloji

I. ve II. Hanedan Y. 3000-2705

Eski Krallık Y. 2705-2180

İlk Ara Dönem Y. 2180-1987

Orta Krallık Y. 1987-1640

İkinci Ara Dönem Y. 1640-1530

Yeni Krallık Y. 1540-1075

Üçüncü Ara Dönem Y. 1075-664

Geç Dönem Y. 664-332

Makedonyalılar 332-305

Ptolemaioslar 305-30

Roma ve Bizans 30-642

Türkçeleştiren: Zehra Aksu Yılmazer

Kabalcı Yayınları

Temmuz 2006