Eötvös Lorand Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
Daha öğrencilik yıllarında, özellikle Neumann’m öğrencisi olduğu Königsberg Üniversitesi’nde kılcallık olayını inceleyen ve yüzey gerilimini ölçmek için basit bir yöntem geliştiren Eötvös, bu araştırmanın sonuçlarını 1876’dan sonra yayımladı. Yüzey gerilimi ile sıcaklık arasındaki bağıntıyı veren ve sıvı moleküllerinin yüzey enerjisine ilişkin sıcaklık katsayısının sıvının niteliğine bağlı olmadığını açıklayan bu çalışma “Eötvös yasası” adıyla bilinir.
Eötvös’ün fizik bilimlerine en büyük katkısı, 1886’dan sonraki tüm araştırmalarına konu olan kütle çekim kuvvetlerinin ölçümüdür. Çekim alanı ile manyetik alanın yön ve şiddet değişimlerini belirlemek üzere yaptığı bu ölçümlerde, daha önce Coulomb ve Cavendish’m de kullandığı burulma terazisinden yararlanan Eötvös, bütün cisimlerin birim kütlesi başına düşen yerçekim kuvvetinin eşit olduğunu saptadı. Yatay durumda asılı bir çubuğun iki ucuna yerleştirilmiş kütlelerin burulma ekseni çevresinde yatay olarak yer değiştirmeleri ilkesine dayanan Cavendish terazisine düşey yer değiştirme olanağı da ekleyen Eötvös’ün bu araçla yaptığı ölçümlerin duyarlılığına uzun yıllar ulaşılamadı.
Eötvös’ün ölçümleri, yerçekim ivmesinin cisimlerin yapısına değil yalnızca kütlesine bağlı olduğuna, bu nedenle tüm cisimlerin boşlukta aynı hızla düştüğüne ilişkin eski bilgileri doğrularken, kuramsal ve uygulamalı fizikte yeni gelişmelerin de öncüsü oldu. 1889’da yaptığı ölçümler, yerçekimi kütlesi ile eylemsizlik kütlesi arasında milyarda (109) 5 düzeyinde bir fark olduğunu göstermişti, iki kütlenin eşdeğer olduğunu kanıtlayan bu sonuç, Einstein’m genel görelilik kuramının önemli kanıtlarından biridir. Çağdaş teknik olanaklarla ancak 1971’de 1012’de 1 düzeyinde sonuç alınabilmesi, Eötvös’ün burulma terazisiyle yaptığı ölçümlerin duyarlılığım belgeler.
Ayrıca yeraltındaki yapı değişikliklerinin belirlenmesinde kullanılan Eötvös terazisi uzun yıllar jeolojik ve sismik araştırmaların önemli araçlarından biri olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Roland Eötvös gesammelte Arbei-ten, (ö.s.), P.Selenyi (der.), 1953, (“Roland Eötvös’ün Toplu Yapıtları”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi