33Sosyoloji Sözlüğü

ENOSİS

 

ENOSİS

 

“Birleşme”
anlamına gelen Yunanca bir de­yim olan enosis, günümüzde Yunanistan’ın 2.Dünya
Savaşı’ndan İtibaren Kıbrıs adasını kendisine ilhak etmek için izlediği
politikayı belirtmek için kullanılmaktadır. Enosis deyi­mi, Balkan savaşları ve
Girit adasının Yuna­nistan’a ilhakı sırasında da sıkça kullanıldı. Bütün Rumlar
tarafından benimsenen Eno­sis, “megalo idea”ın (Pan-Elenizm) bir
uzantı­sı olarak çıktı ortaya.

Enosis, daha ziyade
1950’li yıllardan sonra belirgin bir hal aldı. Türkler’in adayı ilhak et­mek
İstememesine rağmen, adada bulunan Rumlar, Türklcr’i adanın politik ve ekonomik
hayatından silip atmak ve militan bir Rum azınlığın girişimiyle de adayı
Yunanistan’la birleştirmek istiyorlardı. Bu amaç doğrultu­sunda kışkırtmalar,
adanın İngilizler tarafın­dan deneti İdiği yıllarda başladı. Türkler aralık­sız
saldırılara maruz kaldı. Türkiye ile Yuna­nistan arasındaki ilişkiler de bu
yıllarda İyice gerginleşti. 1960’da, Türkiye, İngiltere ve Yu­nanistan’ın
garantörlüğü altında bağımsız bir cumhuriyet oldu Kıbrıs. Ancak, Kıbrıs’taki hü­kümetin
kilit noktaları yine Rumlar’ın elinde kaldı; yine Rumlar ticaret ve ekonomiye
ege­men oldu, en kötü işler ve toprakla uğraşmak da Türkler’e bırakıldı. Bunun
yanısıra Enosis isteği iyice su yüzüne çıktı. Adadaki Türkler, Rum kıyımıyla
karşı karşıya kaldı. Türkiye’nin girişimleri ve kimi Önlemleri, Türkler’e karşı
girişilen kıyımları bir süre durdurdu. Ne var ki 1967’dc Türkler’e karşı
başlatılan yeni saldırı­lar, Türk Hükümeti’ni “adadaki Türktcr’in çı­karlarını
güvence altına almak için” bir anlaş­ma yolu bulmaya zorladı. Yapılan
görüşmeler­de Enosis’i gerçekleştirme hayaline kapılan Yunanistan, Türkiye’ye
yazılı tekliflerde bulu­narak, Kıbrıs’ın Yunanistan’la birleşmesine (Enosis)
razı olmasını İstedi. Bunun karşılığın­da da Türkiye’ye Batı Trakya
sınırlarında bazı tavizler verileceğini bildirdi. Ancak benzeri daha önce de
tekrarlanan bu teklif derhal ve şiddetle reddedildi.

Kıbrıs üzerine
toplumlar arası görüşmelerin sürdürüldüğü sıralarda, Makarios, Yunanis­tan’daki
askerî cunta ile anlaşmazlığa düştü. Bunun yanı sıra Enosis hayaliyle tutuşan
Gri-vas, E.O.K.A örgütünün başında çalışmaları­na devam etti. Enosis’in
gerçekleşmesi konu­sunda daha ağır hareket eden Makarios)Ja da arası gittikçe
açıldı. Bu iki durum Kısrıs’taki durumu daha da kötüleştirdi ve sonunda,
Ma-karios’a karşı yapılan bir hükümet darbesi çık­tı ortaya. 1974 yazında Millî
Muhafızları tara­fından yapılan bu darbeden sonra Makarios adadan kaçmak
zorunda kaldı. Çok geçme­den E.O.K.A. tedhişçilerinden Nİkos Samp-son’un
başında bulunduğu bir yönelim kurul­du. Ardından Kıbrıs Elen Cumhuriyeti ilân
edildi. Sampson, adayı Yunanistan’la birleştir­mek amacını açıkladı. Enosis
eğilimleri ateş­lendi, Türkler yeniden öldürülmeye başlandı. Bunun üzerine,
Türkiye adaya asker gönder­mek ve BanşHarekatı’nı başlatmak zorunda kaldı.
Barış Harckatı’nı izleyen gelişmeler, Enosis hayalînin yıkılışını hazırladı.

(SBA) Bk. Kıbns Sontnu