Emiliano Zapata Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi

ZAPATA, Emiliano (1879-1919)

Meksikalı köylü önderi. Meksika Devrimi sırasında büyük toprak sahiplerinin egemenliğine son vermek için çalışmıştır.

8 Ağustos 1879’da Morelos Eyaleti’nde, Anenecuilco’da doğdu, 10 Nisan 1919’da aynı eyalette Chinameca’da öldü. Kızılderili kökenli yoksul bir köylü ailesinin oğluydu. 1897’de köylülerin topraklarına el koyan hacienda’lara. (büyük toprak sahibi) karşı gerçekleştirilen bir ayaklanmaya katılması nedeniyle tutuklandı. Daha sonraki yıllarda da Diaz yönetimi tarafından birkaç tez tutuklanan Zapata, 1909’da köylüler tarafından hacienda’hra. karşı köyün haklarını savunmak amacıyla oluşturulan kurulun başkanlığına getirildi. Toprak sahipleriyle yapılan görüşmelerin bir sonuca ulaşamaması üzerine yandaşlarıyla birlikte silahlanarak hacienda’ların elindeki topraklara el koydu.

Bu sırada diktatör P.Diaz’a karşı ayaklanan Madero’yu desteklemeye karar vererek Mart 1911’de Mexico City yakınlarındaki Cuautla kentini ele geçirdi. Mayıs 1911’de Diaz’ın Avrupa’ya kaçması üzerine Francisco de la Barra başkanlığında geçici bir hükümet kuruldu. Mexico City’de Madero’yla buluşan Zapata, Madero’dan geçici başkana ejido’ların (köylülerin ortak mülkiyetinde olan topraklar) köylülere geri verilmesi için baskı yapmasını istedi. Zapata’nın bu isteğini kabul etmeyen Madero köylülerin silahlarını bırakmalarını istedi. Madero’nun Kasım 1911’de devlet başkanı seçilmesinden sonra yapılan ikinci bir görüşmenin de sonuç vermemesi üzerine Zapata, öğretmen Otilio Montano’nun yardımıyla Ayala Planı’nı hazırladı. Ayala Planı’nda devlet başkanı Madero devrimin amaçlarını yerine getirmemekle suçlanıyor ve yeni seçimler yapılana dek geçici bir devlet başkanı atanması öngörülüyordu. Ayrıca, hadenda’ ların eline geçmiş olan toprakların üçte birinin yeniden köylülere dağıtılması amaçlanıyordu. Ayala Planı uyarınca harekete geçen Zapata bir yandan Madero yönetimine karşı savaşırken öte yandan oluşturduğu komisyonlar aracılığıyla ele geçirdiği toprakları köylülere dağıttı.

Şubat 1913’te general Huerta’nın Madero’yu öldürerek yönetimi ele geçirmesi üzerine Kuzey Meksika’ya egemen olan P.Villa ve V.Carranza’yla ittifak yaparak Mexico City’ye doğru harekete geçti. Carranza yönetimindeki orduya yenilen Huerta, Haziran 1914’te ülkeyi terk etti. Huerta’nm yenilgisinden sonra Villa, Zapata ve Carranza arasındaki ittifak çözülmeye başladı. Zapata ve Villa, Ayala Planı uyarınca başta toprak reformu olmak üzere çeşitli toplumsal reformların hemen uygulamaya konmasını Carranza ise öncelikle bir anayasanın hazırlanmasını istiyordu. Ekim 1914’te Villa, Zapata ve Carranza, Aguascalientes’de yapılan bir toplantıda bir araya geldiler. Toplantıda çoğunluğu elde eden Villa ve Zapata’nın general E.Gutierrez’i geçici başkan seçtirmeleri üzerine Carranza bu kararı reddederek onlara savaş açtı. Kasım 1914’te Mexico City’yi ele geçiren Villa ve Zapata sivil bir devlet başkanı seçtirene dek Carranza’ya karşı savaşma ve Ayala Planı’nı uygulama konularında anlaşmaya vardılar. Nisan 1915’te Villa’nın Celeya’da yenilgiye uğramasıyla üstünlük Carranza’ya geçti. Ağustos 1915’te Carranza’nın Mexico City’ye girmesi üzerine Villa kuzeye, Zapata ise güneye çekilmek zorunda kaldı. Bu sırada devlet başkam seçilen Carranza’nın emrindeki general P.Gonzales albay Jesus Guarjardo’yu Zapata’nın ordusuna gizlice bir köylü gibi katılarak bir buluşma düzenlemekle görevlendirdi. Zapata, Guajardo aracılığıyla düzenlenen bir komplo sonucu 10 Nisan 1919’da pusuya düşürülerek öldürüldü.

Meksika köylüsünün özgürlüğe kavuşma çabasının simgesi durumuna gelen Zapata, yaşamı boyunca hadenda’ların egemenliğine son vererek toprak reformunu gerçekleştirmek için çalışmış ve ülkenin ilk tarımsal kredi kuruluşu olan Köylü Kredi Bankası’nı kurdurmuştur.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi