Emile Benveniste Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

BENVENISTE, Emile (1902-1976)

Fransız dilbilimci. Hint-Avrupa dil ailesi üzerine yaptığı çalışmalarla tanınmıştır.

1902’de Halep’te doğdu, 1976’da öldü. Zamanının yetişmekte olan Fransız dilbilimcileri L. Tesniere  ve A. Martinet gibi, 1926’da kurulan ve Saussure’ün Yapısalcılığından yola çıkan “Prag Dilbilim Çevresi” nin toplantılarına katıldı ve etkinliklerini yakından izledi. Özellikle Hint-Avrupa dil ailesi içindeki dilleri inceledi, bu alanda çeşitli yapıtlar verdi. Uzun süre College de France’da karşılaştırmalı dilbilgisi profesörü olarak çalıştı.

İlk çalışmalarını Hint-Avrupa dillerindeki adlar üzerine yapmıştır. Bu dil ailesindeki adların oluşumlarını ve kökenlerini açıklayan Origines de laformati-on des noms en indo-euroeen (“Hint-Avrupa Dillerindeki Adların Biçimlenişinin Kökenleri”) adlı kitabı 1935’te yayımlanmıştır. Gene benzer bir konuyu, Hint-Avrupa dillerinde bir tür meslek gösteren adları (Türkçe’deki şarkı-cı, fırın-cı, süt-çü gibi) ve eylem adlarını 1948’de basılan Nom d’agent et nom d’action en indo-europeen (“Hint- Avrupa Dillerinde Meslek Gösteren Adlar ve Eylem Adları”) adlı yapıtında ele almıştır. Hititçe üzerine araştırmalarıyla Hint-Avrupa dil ailesinin özelliklerini inceleyen çalışmalarını Hittite et indo-europeen (“Hititçe ve Hint-Avrupa Dilleri”) adlı yapıtında toplamıştır.

Benveniste’in genel dilbilim sorunlarını ele aldığı iki ciltlik Problemes de Linguistique generale (“Genel Dilbilim Sorunları”) dilbilim ve yazın çevrelerinde büyük ilgi görmüştür. O zamana değin yaptığı dil çalışmaları sonucunde elde ettiği yaklaşımı bu yapıtında sergileyen Benveniste, sözceleme (enonciation) konusunda da özgün bir ayırım ortaya atar. Ona göre, sözce (enoncee, utterance) üretme edimi ya da sözce-lemede, dil bireysel düzeyde bir söyleme (discourse) dönüştürülür. Söylem’den farklı bir sözceleme türü olan tarihsel anlatıda (histoire) ise dil, konuşan bireyden bağımsızlaşır.

Bunların dışında, Problemes de Linguistique generale’m özellikle dil ve toplumların yapısı, dillerde özel adlar ve zaman sistemleri (dizge) alanında getirdiği çözümlemeler epeyce etkili olmuştur. Ben-veniste’e göre dillerin yapısı ile toplumların yapısı özdeş değildir. Çünkü benzer yapılara sahip dillerin çok değişik toplumlarda kullanıldıkları görülür. Dillerde zaman olgusu ise iki ayrı biçimde ele alınmalıdır: Birincisi o andaki söylemin kendi zamanı; öteki ise geçmişteki bir olayın ya da anlatının zamanı. İşte bu ayırım ile, eylemlerdeki zaman takılarının kullanımı açıklığa kavuşacaktır. Yapıt ayrıca, yazınsal metinlerin, dilbilimsel çözümlemelerine de ışık tutmaktadır.

•    YAPITLAR (başlıca): Origines de la formation des noms en indo-europeen, 1935, (“Hint-Avrupa Dillerindeki Adların Biçimlenişinin Kökenleri”); Noms d’agent et noms d’actions en indo-europeen, 1948, (“Hint-Avrupa Dillerinde Meslek Gösteren Adlar ve Eylem Adları”); Hittite et indo-europeen, 1962, (“Hititçe ve Hint-Avrupa Dilleri”); Problemes de linguistique generale, 1966-1974, 2 cilt, (“Genel Dilbilim Sorunları”); Le Vocabulaire des instituti-ons indo-europeen,1969-1970, 2 cilt, (“Hint-Avrupa Dillerinin Sözcük Haznesi”).

•    KAYNAKLAR: C. Belsey, Critical Practice, 1982; J. Culler,StructuralistPoetics, 1975; D. Ducrot, I. Todorov, Encyclopedic Dictionary of the Sciences of Language, 1979; A. Fasthage, Poetry as Discourse, 1983; R, Macksey, E. Donato (der.), The Structuralist Controversy, 1982; T. Yücel, Yapısalcılık, 1982.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi