ELASTİKİYET
ELASTİKİYET
Elastikiyet, bağımlı
değişken İle bağımsız değişkendeki nisbi değişikliklerin oranı olarak
tanımlanabilir. Diğer bir deyişle elastikiyet, bir değişkenin diğer bir
değişkende meydana gelen küçük bir yüzdelik değişme karşısında gösterdiği
hassasiyetin derecesidir.
Değişkenlerden birini
X, bu değişkendeki değişmesi X, diğer değişkeni Y, bundaki değişmeyi Y ile
ifade edersek, X’dcki küçük bir değişme karşısında Y’nin göstereceği tepkinin
derecesi şöyle ölçülürve bulunan değer esneklik katsayısı (veya elastikiyet
katsayısı) adını ahr. [Y = F(X)|
Ek = (4Y/Y)/( X/X)
Talep
efa-ç/fA’/yt’/rTalcbin, malın kendi fiyatına göre elastîkliğinc kısaca talep
elastikiyeti denir. Yani malın fiyatındaki bir değişmeye karşılık, talep edilen
miktarının nasıl bir değişme gösterdiği “talebin fiyat elastikiyeti, ya
da kısaca “talep elastikiyet”! kavramı İle açıklanabilir. Başka bir
ifadeyle malın miktarındaki yüzde değişmenin, malın fiyatındaki yü/.de değişmeye
oranıdır.
ep(talepelastikiyctt)
= miktardaki yüzde de-ğişme/fİyatıakİ yüzde değişme
Fiyat P iken P kadar
artmış olsun. Bu değişiklik D seviyesindeki talep hacmini D kadar
daraltacaktır. Talep ve fiyattaki nisbi değişiklikler sırayla D/D ve P/P
olduğuna güre talep elastikiyeti,
E=(AD/D):(
P/P)=(A/D).(P/AP)=(AD/AP). P/D
İfadesiyle
gösterilebilir. Örneğin yukarıdaki tabloya göre fiyat 1 TL’dan 2 TL’na
çıktığında talep edilen miktar 110 tondan 70 tona düşmektedir. Buna göre
elastikiyet, E =
-(40/-1). (1/110)
=0.36
olmaktadır. Bu rakamın
anlamı şudur. Fiyatta : l’lik bir değişme talebi ters yönde olmak üzere % 0.36
oranında değiştirmektedir.
TalcpElastikİyetini
Belirleyen Etkenler Şunlardır
: a) Eğer
bir mal zorunlu ise, yani mutlaka tüketilmek zorunda ise, bu malın fiyatındaki
değişiklik talep edilen miktarı fazla etkilemeyecektir. Örneğin ekmek, tuz
zorunlu mallardır ve bunların fiyatı artsa dahi tüketiciler bunların
tüketimini fazla kısamazlar. Bu nedenle zorunlu malların talep elastikiyeti düşüktür.
Oysa lüks mallar için tanı tersi geçerlidir; yani lüks malların talep
elastikiyeti yüksektir
; b)
Herhangi bir malın fiyatı arttığı zaman bu mat yerine başka malları kullanma
imkanı varsa, yani mal başka bir mal ile ikame edilebi-liyorsa, bu malın talep
elastikiyeti yüksektir. Örneğin tereyağ fiyatları arttığı zaman halk margarin
tüketmeyi tercih edebilir. Bu durumda tereyağ talebinin fiyat elastikiyetinin
yüksek olduğu söylenebilir
; c) Mala
harcanan para, gelire oranla az ise elastikiyeti de azdır. Çünkü kişilerin
toplam harcamaları içinde Çok az bir yer tutan herhangi bir malın fiyatındaki
yükselme, kişiye hiç etki yapmayacaktır ve o mal yine eskisi kadar
tüketilebilir. Fakat kişinin bütçesinde yeri büyük olan malların fiyatları
yükselirse, o kişi sözkonusu inaldan daha az tüketmek zorunda kalacaktır;
d) Dayanıklı
mallarında talep elastikiyetinin yüksek olduğu söylenebilir. Örneğin otomobil
fiyatları arıtımda kişiler malı yenilemek yerine daha uzun süre kullanmayı
tercih edebilirler. Ancak bir önekei ifadede olduğu gibi mala yapılan harcama
gelire oranla daha az bir yer tutuyorsa, mal dayanıklı mal olsa dahi talep
elastikiyeti az olacaktır.
Arz Elastikiyeti:
İlk yaklaşımda bu
elastikiyet, fiyattaki % I değişme karşısında arz edilen miktardaki yüzde
değişme olarak tanımlanabilir. Daha kesin bir şekilde ifade etmek istersek,
elastikiyet fiyattaki göreli değişme sıfıra yaklaştığında fiyattaki göreli
değşimenin arz edilen miktardaki göreli değişmeye oranının limitidir. Arz
elastikiyeti şu şekilde yazılır:
e = (dx/dpx) . (px/x)
Fiyata güre arz
elastikiyeti pozitiftir, çünkü arz fiyatın artan bir fonksiyonudur. X malının
arz elastikliği3’e eşit ise, bunun anlamı fiyattaki (Px) % 1 artığın, X’in
arzında % 3 artışa yol açacağıdır. Bu sonuç arz eğrisinin bir noktasındaki
elastikiyeti ifade etmektedir.
Arz elastikiyeti
şıkları çeşitli eğrilerle gösterilebilir. Sonsuz elastik arz yatay eksene
pare-lel, sıfır elast iklığe sahip arz ise yatay eksene dik bir doğru ile
gösterilir. Elastik arz, yatık bir doğru İle, inelastik arz ise dik bir doğru
ile belirtilir. Arz eğrisi orjinden geçiyorsa elast İk-lik “üniteye
eşittir”.
O
Sonsuz arz elasıi
kliği
O
Q
Sıfır arz eiasükiyuti
O
İnelastik arz
Ünite arz elasükliği
Sabit Elastiktik,
Eş-Elastiktik Eğrisi: Bütün noktalarında elastikiyetin aynı olduğu eğriye
eş-elastikiyeti eğrisi denir. Böyle bir eğrinin ifadesi, Y = A/(PYB)’dir. Bu
ifadede A ve B sabittir. Sabit elastikiyeti
olan bir talep
fonksiyonun şu özelliği vardır: Eğer fiyat % 1 artarsa, talep % b azalır. B = l
durumunda sabit elastiktik l’e eşittir. (Birim elastikiyet): Fiyat % 1
arttığında talep % 1 azalmaktadır. Bu varsayımda
Y – A/PyvePy.y =
A’dır.
Fiyatın miktarla
çarpımı sabittir (=A). Bunun anlamı tüketicinin toplam harcaması (Py.Y) fiyat
ve talep edilen miktar ne otursa olsun değinmemektedir.
Çapraz talep
elastikiyeti
Bir malın fiyatında
ortaya çıkabilecek değişme sonucunda Öteki malın talebindeki değişmeleri
ortaya koyan bir esneklik Ölçüsüdür, Y ve X gibi iki mal olduğunda Y malının
fiyatında ortaya çıkabilecek yüzde değişme sonucunda satın alınacak X malı
miktarında oluşacak yüzde değişikliği ifade eder. Çapraz talep elastikiyetini
Exy İle gösterirsek, genel formül şüy-le olur:
Exy = (iQx/(Qx)/(APy/Py)
=
(AQx)/( APy) –
(Py)/(Qx)
Qx = x malının miktarı
Qx = X malının
miktarındaki değişme
Py = Y malının fiyatı
Py = Y malının
fiyatındaki değişmeyi ifade eder.
İncelenen X ve Y
matları birbirinin İkamesi iseler, çapraz talepe last ikliği pozitif, tamamlayıcı
mal niteliğinde iseler negatif değer taşır. X ve Y mallarının birbiriyle
ilişkisi yoksa katsayının değeri sıfır olur.
Başlıca Elastikiyet
Dtuumlan:
a) Tam elastikiyet:
Eğer fiyattaki çok küçük bir değişiklik lalepde çok büyük bir değişmeye yol
açıyorsa elastikiyet sonsuzdur: e-oa
D
0
e- oo
Q
b) Göreli elastîkİyel:
Eğer fiyattaki belirli bir (%) değişiklik lalepde daha yüksek oranda bir
değişikliğe yol açıyorsa talep göreli ola-ruk elastikdir. 1 < e < co
o._______
<e<oo
c) Birim elastikiyet:
Fiyattaki değişme talep-de aynı oranda bir değişmeye yol açıyorsa talep birim
elastikdir ve talep eğrisi eşkenar hiperbol şeklindedir, e = -1
D A
,a
O
d) Göreli az
elastikiyet: Eğer fiyattaki değişme yüzdesine, talep daha düşük bir yüzde değişiklikle
cevap veriyorsa talep göreli olarak az elastikdir.
Q
l ‘ w e* O
e) Sıfır elasıiklik:
Eğer fiyattaki değişme la-lepde hiçbir değişikliğe yol açmıyorsa, lalep fiyat
değişikliklerine tamamen duyarsız demektir. Bu durumda elastikiyet sıfırdır.
N.Zahit KESKİN
BkAn-Talep