el-Muvatta – İmam Malik Konusu, Özellikleri, Hakkında Bilgi

el-Muvatta. İmam Mâlik’in (ö. 179/795) sahih rivayetleri derlediği eseri.

Müellif, Medineli bazı âlimlerin hadis ki­tabından çok fıkıh kitabına benzeyen “el-Muvatta” adlı çalışmalarını gördükten son­ra Hz. Peygamber’in hadisleriyle birlikte Medine halkının uygulamasını yansıtan sahabe görüşlerini ve tabiînin fetvalarını da toplamak üzere bu eseri kaleme almış ve ona ei-Muvafta gözden geçirilip ayıklanan, kolayca anla­şılan, üzerinde fikir birliği edilen kitap adı­nı vermiştir. Ebû Ca’fer el-Mansûr’un -ve daha sonra Mehdî-Billâh ile Hârûnürreşîd’in- eserin nüshalarını çoğaltıp ülkenin her yanına göndermek ve hukukî uygula­malarda esas alınmasını sağlamak istedi­ğini söylemesi üzerine İmam Mâlik’in bu­nu doğru bulmadığı, İslâm toplumlarına dağılmış olan sahabenin Resûl-i Ekrem’­den öğrendikleri farklı uygulamaları rivayet ettiklerini ve oralarda bunların esas alındığını belirterek halifeyi bu düşünce­sinden vazgeçirdiği bilinmektedir. Ebû Ca’­fer el-Mansûr’un teklifiyle telifine başlanıp lS9’da (776) tamamlanan, kitab ve bab tertibinde tasnif edilen ilk eser olduğu be­lirtilen el-Muvatta’ın önceleri 10.000 (ve­ya 4000) hadis ihtiva ettiği, İmam Mâlik’in eserini her yıl yeniden ele alıp ihtisar ede­rek bugünkü hale getirdiği ve bu çalışmaların kırk yıl sürdüğü zikredilmiştir. el-Muvatta’da yer alan ri­vayetler arasında tertip ve rivayet sayısı bakımından görülen farklar, o dönemde bu nevi metinlerin harfiyen istinsah edilmiş şekillerine az kıymet verilmesi ve bunları nakil işini üzerine alanların büyük bir ser­bestlikle hareket etmesi yü­zünden değil bizzat musannifinin esere sürekli müdahalesi sebebiyle meydana gel­miştir.

Güvenilir râvilerden sahih hadisler alın­dığı için el-Muvatta’i sahih kitaplar ara­sında sayanlar bulunduğu gibi onda mürsel, münkatı’ ve belâğ türünden rivayetle­rin yer aldığını belirtenler de vardır. İmam Mâlik ile onun görüşlerini benimseyenlere göre el-Muvatta’daki bütün hadisler sa­hihtir. Ma’mer b. Râşid, İbn Ebû Zi’b, Şüfyân es-Sevri, Süfyân b. Uyeyne gibi hadis âlimleri, eserdeki mürsel ve münkatı’ ri­vayetlerin başka tariklerle muttasıl olarak geldiğini ortaya koymak üzere yine el-Mu-vatta adıyla eserler tasnif etmişlerdir. Mâ-likî mezhebine mensup âlimler el-Muvatta’a ilk sırada yer vermekle beraber onun Şahîhayriden sonra geldiğini kabul et­mişlerdir. Hadis kitaplarını beş kısma ayı­ran İbn Hazm’ın el-Muvatta’a beşinci sı­rada yer vermesini isabetli bulmayan Ze-hebî, Şahîhayn’öen hemen sonra gelen eserin Ebû Dâvûd ve Nesâî’nin es-Süneri-leriyle birlikte zikredilmesi gerektiğini söy­lemiştir.[624] İbn Abdulber en-Nemerî de el-Muvaüa’daki mürsel, münkatı’ ve mu’dal hadislerin mut­tasıl senedleri bulunduğunu et-Temhîd’-de göstermiş, orada “belaganî” ve “‘ani’s-sika” diye rivayet edilen altmış bir hadis­ten sadece dördünün senedlerini bulama­mış, İbnü’s-Salâh ise onların da muttasıl olduğunu Risale fi vaşli’1-belâğâti’l-er-ba’a ü’l-Muvatttfda ortaya koymuştur. Henüz Şahîhayn’m tasnif edilmediği bir dönemde İmam Şafiî’nin, yeryüzünde Al­lah’ın kitabından sonra en sahih kitabın el-Muvatta1 olduğunu söylemesi de bu görüşü desteklemektedir. Kütüb-i Sitte gibi hadis kitaplarının tasnifinde de bu eserin metodundan faydalanılmış, diğer taraftan Kütüb-i Sitte’nın altıncı kitabı sayılan İbn Mâce”nin es-Sünen’i yerine Kuzey Afrikalı âlimler el-Muvatta’ı kabul etmiştir.