el-Muhtasar – Ebü’l-Fida Muhtevası, Özellikleri, Hakkında Bilgi
el-Muhtasar. Ebü’l-Fİdâ’nın (ö. 732/1331) umumi tarih türündeki eseri.
Tam adı el-Muhtaşar fî ahbâri’l-beşer olan eserin mukaddimesinde müellif kaynaklarını açıkladıktan sonra tarihçiler arasındaki ihtilâflara temas eder. Bu arada Tevrat nüshaları hakkında bilgi verir. Ayrıca meşhur tarih kitaplarından derlediğini söylediği, peygamberler arasındaki zaman dilimini gösteren bir cetvel koyar. İki bölümden oluşan eserin beş kısma ayrılan birinci bölümü Hz. Âdem’den itibaren peygamberler tarihi, İslâm öncesi dönemde yaşamış çeşitli dinlere mensup kavimler, milletler ve devletlerle Arap kabilelerine dair bilgi ihtiva eder. Bu kısım Resûl-i Ekrem’in ataları ve Fil Vak’ası ile nihayete erer. Hz. Peygamber’in doğumuyla başlayan ikinci kısımda 729 yılı sonuna (Ekim 1329) kadar meydana gelen hadiseler ve bu dönemde kurulan devletler kronolojik sırayla ele alınır. 730-749 (1330-1348) yılları arasında cereyan eden olaylar, naşirler tarafından İbnü’l-Verdînin Te-ümmetü’I-muhtaşar’ından iktibas edilerek esere eklenmiştir.
Ebü’l-Fidâ, el-Muhtaşar’in 628 (1231) yılına kadar olan kısmında İzzeddin İbnü’1-Esîr’in el-Kâmil ü’t-târîh”mi özetleyerek kitabına almıştır. Bunun dışında Ebû îsâ Ahmed b. Ali el-Müneccim’in Kitâbü’l-beyân ‘an târihi sini zamâni’l-câlem ‘ala sebîîi’l-hücce ve’I-burhân, Hamza e!-fs-fahânî’nin Târîhu sini mülûki’i-arz ve’l-enbiyâ Bîrûnfnin el-Künûnü’l-Mesı:ûdîl el-Âşârü’l-bâkıye, Tahkiku mâ li’1-Hind, Sâid el-Endeiüsî’nin Tabakâta’l-ümem, İbn Miskeveyh’İn Tecâribü’l-ümem, Umâ-re el-Yemenfnin Târihu’l-Yemen, Abdü-lazîz b. Şeddâd es-Sanhâcî’nin el-Cem1 ve’1-beyân fî ahbâri’1-Kay revân [601] Ali b. Zâfir’in ed-Düve-lü’1-münkatfa, İbn Münkız’ın Kitûbü’l-İ’tibâr, Şehristânînin el-Müel ve’n-ni-hal, İbn Saîd el-Maçjribî’nin el-Muğrib ü hule’l-Mağrib, İbn Vâsıl’ın Müiemcü’l-kürûb, İbnü’l-Adîm’in Buğyetü’Maleb ü târihi Haleb ve İbn Ebü’d-Dem’in et-Tâ-rihu’l’kebîr’ınden [602] istifade etmiş, bunlardan bazısını eserin mukaddimesinde açıklamıştır. Müellifin günümüze ulaşmayan bazı kitapları da kaynak olarak kullandığı anlaşılmaktadır.