Dünya Edebiyatı

el-Mizan Tefsiri- Tabatabai Özellikleri, Hakkında Bilgi

el-Mîzân. Muhammed Hüseyin Tabâtabâî’nin (Ö. 1981) Kur’ân-ı Kerîm tefsiri.

Tam adı el-Mîzân iî tefsiri’l-kur’ân olup İmâmiyye Şîasfnın XX. yüzyılda ya­zılmış tefsirlerinin başında yer alır. Eser on asırlık Şîa tefsirinin gelişme düzeyini göstermesi bakımından önemlidir. Tabâ­tabâî bu kitabında metot bakımından Şîa tefsirini geliştirmiş, başta müsbet ilim­ler olmak üzere ahlâkî, içtimaî ve felsefî konulan yoğun biçimde ele almıştır. Her cildin başında, “İimî, fennî, felsefî, edebî, tarihî, içtimaî, rivayete dayalı ve Kur’an’ı Kur’an’la tefsir eden modern bir kitaptır'” ibaresinin yer aldığı eserin mukaddime­sinde tefsir ilmi ve eserin metodu hakkın­da bilgi verilmiştir. Kur’an’ı en iyi şekilde Ehl-i beyt imamlarının anladığını söyle­yen Tabâtabâî. belli ölçüler içerisinde riva­yet ve dirayet metotlarını birlikte kulla­nırken Allah’ın isim ve sıfatlarına, yaratı­lış, irade, hidayet ve dalâlet, kaza ve ka­der gibi meselelere ait bilgilere, ilham, berzah ve kıyamet konularına yer vermiş­tir. Psikoloji, felsefe, sosyoloji ve tarih gibi konuların da ele alındığı e/-Mizân’da, Muhammed Abduh’un Ehl-i sünnet için­de bir tefsir hareketi geliştirmeye çalıştığı gibi Tabâtabâî’nin de Şiî çevrede benzer bir hareketi meydana getirmeyi amaçla­dığını söylemek mümkündür.

Tabâtabâî, âyetlerin tefsirine geçme­den önce çok defa “el-Beyân” başlığı altın­da âyetin bir önceki âyet veya âyetlerle münasebetine temas etmiş, ardından “kavlühû teâlâ” alt başlığı ile tefsire geç­miştir. Bir âyeti tefsir etmeden önce onun mânasına yakın olan âyetleri sıralayan mufessirin bu tutumu kuvvetli bir ezber kabiliyetine sahip olduğunu gösterdiği gibi eserde Kur’an’ı Kur’an’la tefsir et­me metoduna önem verdiğini de ortaya koymaktadır.

Sahabe ve tabiîn sözlerinin aralarındaki ihtilâf ve çelişki sebebiyle müslümanlar için hüccet olamayacağını söyleyen ve eserinde bunlara fazla yer vermeyen mü­ellif Ehl-i beyt imamlarını Kur’an’ın mu­allimleri olarak kabul etmekte ve onların sözlerinden çokça yararlanmaktadır. Ta­bâtabâî, ilk Şiî müfessirleri Muhammed b. Mes’ûd el-Ayyâşî ve Ali b. İbrahim el-Kummî ile Ebû Ca’fer et-Tûsî, Ebû Ali et-Tabersî’den, ayrıca Şîa’nın muteber hadis kaynaklarından olan Küleynî’nin el-Kâiîsinden rivayetler nakletmiş, Ehl-i sünnet1 e ait rivayetleri özellikle Süyûtî’nin ed-Dür-rü’î-menşûr’una dayandırmıştır. Kütüb-i Şilteden, Âlûsî’nin Rûhu’l-me’âni’sinden ve Muhammed Reşîd Rızâ’nın Tefsîrü’l-menâfmdan da nakillerde bu­lunmuştur.