el-Afifi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
Abdülvehhâb b. Abdisselâm b. Ahmed el-Merzûkî el-Afîfî (ö. 1172/1758) Şâzeliyye tarikatının Afîfiyye kolunun kurucusu. Mısır’ın Menüfiyye bölgesindeki Minyetü Afîf kasabasında doğdu. Doğum tarihi belli değildir. İlk tahsilini burada yaptıktan sonra Kahire’ye gitti. Ezher yakınlarındaki Sinâniyye Medresesi’nde ibadetle meşgul olduğu yıllarda Mâlikî müftüsü şeyh Şalim en-Nefrâvi’den ders aldı. Daha sonra hacca gitti. Burada görüştüğü İdrîs el-Yemâni’den icazet alıp Mısır’a döndü. Medresetü”l-Eşrefiyye’de Şahîh-i Müslim okutan Ahmed el-İskenderfnin hadis derslerini takip etti. Şâzeliyye tarikatının Tayyibİyye kolunun kurucusu Ahmed et-Tihâmî et-Tewâti’ye (ö. 1715) intisap ederek Şâzeliyye tarikatına girdi. Sülûk’ünü tamamlayarak onun halifesi oldu. Bu arada Şeyh Mustafa Kutbüddin el-Bekri’den Halvetiyye icazeti aldı. Sabbâğ diye tanınan hocası Ahmed et-Tihâmrnin ölümünden sonra Muhammed el-Belîd’nin tefsir derslerine devam etti. 12 Safer 1172 [15 Ekim 1758] tarihinde vefat ettiğinde Sîdî Abdullah el-Menûffnin yanına defnedildi.
1178’de şiddetli bir selin AfîfTnin kabrini tahrip etmesi üzerine oğulları ve müridleri yeni bir türbe inşa ettiler. Bu türbe bir süre sonra Mısır halkının ziyaret yerlerinden biri haline geldi. Memlûk emirlerinden Muhammed Kethüda Abaza orada bir imaret ve ziyaretçiler için bazı binalar yaptırdı. Afîfî adına tertiplenen tören ve ihtifallere (mevlid) Mısır’ın her tarafından büyük topluluklar gelir ve davullu zurnalı bir şenlik şeklinde yapılan bu tören on gün kadar sürerdi. Mısırlılar’ın velîlerin hatıralarını anmak için düzenledikleri ve mevlid adını verdikleri bu törenlerin en muhteşemi XIX. yüzyılın sonunda yapılmıştır. Bu tören, meydana gelen bazı hadiseler sebebiyle 1950’ye kadar bir daha icra edilmemiş, bu tarihten sonra tekrar düzenlenmeye başlanmıştır.
Afifi eşer bırakmamıştır. Onun tarikat ve tasavvufla ilgili görüşleriyle tarikat silsilesini müridlerinden Abdurrahman b. Süleyman el-Gureynî Risâletü’l-silsile adlı eserinde anlatmıştır. Tarikatın âdâb ve erkânı ile evrâd ve ezkârı Ahmed Zerrûk tarafından Risâletü’l-usûl ve Risâletü’I-ümmehât adlı risalelerde bir araya getirilmiştir. Afîfî el-Vakkâd, Gureynîve Zerrük’un risalelerini Hidâyetü’s-sâ’il ilâ mecmû’i’r-resa’il adlı eserde yayınlamıştır. Aynı risaleler Abdülkadir Zekî tarafından en-Neflatü’laliyye fî ev-râdi’s-Şâzeliyye adıyla tekrar basılmıştır.
Abdünnebî Muhammed, el-İrşâdâtü’d-dîniyye (Minye, ts.) adlı eserinde Afîfiyye tarikatı hakkında genel bilgiler vermiştir. Tarikatın evrâd ve ezkârı Fuad Ramazan ve Ahmed Hasan iMecmûactü’l-evrâd ve ahzâb li sâdâti’ş-Şazeiiyye, Kahire 13511 tarafından ayrıca yayımlanmıştır.
TDV İslam Ansiklopedisi