EKONOMİ ÇEVRİMLER VE DALGALAN­MALAR

Ekonomik çevrimler ve
dalgalanmalar, ikti­sadi faaliyetin her seviyesinde ekonomik siste­min
büyümesine veya gerilemesine yönelik uzun-vadeli eğilimine aifedİlemeyen
hareket­lerdir. Çevrim, bu hareketlerin ne bir dönemli-liğine ne de ardarda
gelen hareketlerin aynı öl­çüde genişliğine işaret etmektedir. Dalgalan­ma terimi
ise sözkonusu hareketlerin dönemlİ-lik, eşit ölçüde genişlik yahut
düzenliliğini İfa­de etmekledir.

Ekonomik sitemin
işleyişi hareketli bir süreç olduğuna göre, iktisadî faaliyetin bir görününıü
de değişmedir. Özel teşebbüse dayanan kapitalist bir ekonomide meydana gelecek
de­ğişme tipleri üç açıdan ele alınabilir; ancak bunlardan yalnızca birinde
ekonomik çevrim ve dalgalanma sözkonusu olmaktadır.

1– Bir
ekonomik sistemin herhangi bir kısmı, iktisadi faaliyetin her seviyesinde
önemli bir net eıki yapmaksızın değişme geçirebilir. Söz­gelimi, buğdayın
fiyatı yükselirken pamuğun fiyatı düşebilir; yahut, petrol sanayiindeki is­tihdam
artış gösterirken, kömür ocaklarında istihdamın azaldığı görülebilir. Bu tür
değişik­likler, ilgili Özel sanayi kollarına dair çalışma­lar dışında, hiçbir
zaman ekonomik çevrim ve dalgalanma kategorisine girmiş sayılmazlar.

2- Ekonomik
faaliyet hacmi uzun yılları kap­sayan -muhtemelen bir yüzyıl- bir dönem için
kullanılan kişi başına rcel gelir hesaplamasına benzer bir indeksle
ölçüldüğünde, uzun vadeli büyüme ve gerileme yönünde hareket cdebi-iir. Çevrim
ve dalgalanma terimleri, bu tür eği­limlere işaret etmek İçin kullanılmaz.

3-  Bir ekonomik sistemin faaliyeti sırasında,
işsiz sayısı, toptan eşya fiyatları ve milli gelir gibi İndekslerdekî
hareketlerle Ölçülecek şekil­de yer değiştirmeler meydana gelebilir. İşte
çevrim ve dalgalanma deyimleri bu değişim alanında kullanılmakladır.

İş dünyasındaki
çevrimler ile dalgalanmalar arasındaki ayırım kesin bîr şekilde belirlenmiş
değildir. A.F. Burns bir yerde, “İş dünyasında­ki çevrimler iktisadi
faaliyetin bütünü içerisin­deki dalgalanmalardan başka bir anlama gel­mez”
derken, birkaç sayfa sonra şunları ekle­mektedir: “Ekonomik dalgalanmalar
yaklaşı­mı yeni yeni tümevarıma bir basamağa alla­maya başlamaktadır.”
Böyle bir kullanım bu terimlerin zaman zaman birbirleriyle değiştiri­lerek
kullanılabildiğini, başka bağlamlarda ise bir ayırıma gidildiğini
göstermektedir. A.H. Hanscn’İn düşüncesine göre; soruna deneysel açıdan
yaklaşanlar, verilerde görülen çok sayı­da düzensizliklerden dolayı ekonomik
dalga­lanma terimini tercih ederken; değişim düzen­liliği gösteren leorik
modeller çok clalıa ko’ay­lıkla kurulduğu içindir ki, soyul teorisyenler
ekonomik çevrim terimini kullanmaya eğilim-

li görünmektedir. Bu
alandaki deneysel araş­tırmalarda öncü durumunda olan ABD Milli İktisadi
Araştırma Bürosu, ekonomik çevrim­ler terimini benimsemiş bulunmaktadır.

Standart bir uygulama
haline gelmemekle beraber, ekonomik çevrimler ile dalgalanma­lar arasında
ayırıma gidildiği zaman, ekono­mik faaliyetin bütünündeki hareketlerle ilgili
olarak düzenlilik yahut dönemiilik ima edil­mek istenmediğinde dalgalanma
İfadesi kulla­nılmaktadır. Öte yandan ekonomik çevrim tc-riminin kullanımı,
düzenlilik ve kısmen de dö-nemliliğe işaret edecek şekilde ele alınmakta­dır.

1– W.C.
MitchelFe göre “Ekonomik çevrim­ler organize olmuş toplulukların İktisadi
faali­yetlerindeki dalgalanmaların özel bir türüdür. “Ekonomik”
İfadesi tanıma, sistemli olarak ti­cari bir temel üzerinde yürütülen
faaliyetler­deki değişmeleri İma edecek bir özellik kazan­dırmaktadır.
“Çevrimler” ifadesi ise, bir ölçü­de düzenlilik ar/.etmeycn
değişmeleri konu­nun dışına çıkarmaktadır. “Bununla beraber, Mitchcll,
terimin dönemlilik kavramını içine aldığını kabul etmemektedir.

2-  J.A.Schumpeter, takvim zamanına göre
dönemliliğin terimin uygun kullanımıyla tutar­lı olmadığını düşünmektedir. Gene
de, Schum-peter’e göre, “Sistemli olarak, birbirini takip eden verimlilik
ve çöküntü dönemleri doğu­ran bir süreç…” mevcuttur.

3- Deneysel
çalışmalarından elde edilen bil­giler ışığında olay şu şekilde tasvir
edilebilir; “Ekonomik çevrimler başka birtakım düzenli­likler İfade
etmekle beraber, takvim zamanı­na göre dönemlilik göstermemektedir. Genel bir
eğilim olarak dönemliliğin ekonomik çev­rimlerin karakteristiği olduğuna dair
bir bek­lenti var olmuştur. Sıradan insanın kafasında ve büyük ihtimalle çoğu
iktisatçının düşünce­sinde, ekonomik çevrimler terimi hala bir dö-ncmlilik
fikrini içinde barındırarak varlığını sürdürmektedir. Bu, muhtemelen, ekonomik
dalgalanmalar  teriminin   dönüşümlü  
olarak gitgide niçin daha çok kullanıldığını açıklama­ya yaramaktadır.

R.F.  Harrod’uıı J.R.  Hicks’İn 
eserlerininadında da görüldüğü üzere, İngiliz araştırma­cıların tercihî,
ekonomik çevrimlerden çok, ti­cari çevrimler (trade eyelos) terimini kullan­ma
yönündedir. Yine de bu iki terim arasında hiçbir temel fark bulunmamaktadır.

(SBA) Bk. Denge.