Kimdir

Edvard Beneş kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Edvard Beneş kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1884-1948) Çek devlet adamı. Çekoslovakya’nın Avusturya egemenliğinden kurtul­ması için mücadele etmiş, devlet baş­kanlığı yapmıştır. 28 Mayıs 1884’te Güney Bohemya’da Kozlany’ de doğdu. Bir çiftçi ailenin onuncu çocuğuydu. 3 Eylül 1948’de Sezimova-Usti’de öldü. Prag Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde öğre­nim görürken hocası olan Çek yurtseveri Tomas Masaryk’den etkilendi. Masaryk’in Avusturya ege­menliğine son verme konusundaki çabalarını destek­ledi. 1908’de Fransa’da Dijon Üniversitesi’nden hu­kuk doktorası aldı. Ülkesine döndükten sonra Prag Ticaret Akademisi’nde ve Prag Üniversitesi’nde öğre­tim üyeliği yaptı.

Daha sonra Paris’e geçerek Masaryk ve Slovak önderlerinden Milan Stefanik ile birlikte bir propa­ganda örgütü kurdu. Bu örgüt 1918’de Çek geçici hükümetine dönüştü ve Müttefikler’ce tanındı. Beneş geçici hükümette dışişleri bakanı oldu. I. Dünya Savaşı’nda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun yenilmesinden sonra bağımsız Çekoslovakya Cumhu­riyeti kuruldu. Dışişleri bakanlığını sürdüren Beneş 1919’da Paris Barış Konferansı’na Çek delegasyonu başkanı olarak katıldı.

Beneş 1935’te devlet başkanı olana değin her hükümette dışişleri bakanı oldu, ayrıca 1921-1922 yıllarında başbakanlık yaptı. 1920’den sonra Milletler Cemiyeti’nde Çekoslavakya’yı temsil etti.

1923’te Cemiyet Konseyi’ne seçildi ve altı kez konseyin başkanlığını yaptı. 1924’te üyeler arası tartış­maların hakem yoluyla çözülmesini zorunlu kılan Cenevre Protokolü’nün hazırlanmasında etkili oldu.

Avusturya ve Almanya’nın birleştirilmesi doğ­rultusundaki planların Çekoslovakya’nın birliğini tehdit ettiği düşüncesiyle Doğu Avrupa’da dengeyi sağlayacak bir güç oluşturmak istedi. Romanya ve Yugoslavya ile yapılan görüşmeler sonucu 1921 ’de Küçük Antant’ın kurulmasını gerçekleştirdi. Beneş Fransa ile Küçük Antant ittifakının Doğu Avrupa’nın Almanya’ya karşı savunulmasında ve Çekoslovakya’nın siyasi ve iktisadi olarak güçlenmesinde önemli bir rol oynayacağını düşünüyordu.

Çek-Sovyet ilişkilerinin geliştirilmesine özen gösterdi. 1933’te Almanya Milletler Cemiyeti’nden ayrılınca Sovyetler Birliği’nin cemiyete kabul edilme­sinde önemli katkısı oldu. 1935’te Sovyetler Birliği ile Çekoslavakya arasında ikili işbirliği antlaşmasını im­zaladı. Aynı yıl Masaryk’in devlet başkanlığından çekilmesi üzerine onun yerini aldı. 1938’de Almanya,

Sudet Bölgesi’ni isteyince müttefiklerin geri çekilmesi sonucu Çekoslovakya yalnız kaldı. 1938 Münih Konferansında Sudet Bölgesi’nin Almanya’ya bıra­kılması kararı üzerine Beneş başkanlıktan istifa ederek ülke dışına çıktı.

Bir süre Chicago’da felsefe profesörlüğü yaptık­tan sonra II. Dünya Savaşı başlayınca Paris’te Çek Ulusal Komitesi’ni kurdu. Komite 1940’ta Londra’ya taşındı ve geçici hükümete dönüştürüldü. Beneş İngiltere tarafından tanınan hükümetin başkanlığını üstlendi. 1943’te Sovyetler Birliği’yle Dostluk, Karşı­lıklı Yardım ve Savaş Sonrası İşbirliği Paktı imzaladı. Savaş bittikten sonra ülkesine dönebilen tek sürgün hükümetinin başkanı olarak 1946’da devlet başkanı seçildi. Komünistlerin ağırlıkta olduğu bir hükümet kurdu. 1947’de iki darbe girişimi oldu. 1948’de yeni anayasayı onaylamayı reddetti ve başkanlıktan çe­kildi.

Yaşadığı dönemde uluslararası planda etkin bir siyaset adamı olarak tanınan ve Çekoslavakya’nın Avusturya egemenliğinden kurtularak bağımsız bir ülke olarak varlık göstermesinde önemli katkısı bulu­nan Beneş’in tamamlanmamış anıları (“Anılar: Mü­nih’ten Yeni Savaşa ve Yeni Zafere”) adıyla yayımlan­mıştır.

YAPITLAR (İngilizce basımları):

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 15. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983