Edmond Halley Kimdir, Hayatı, Neyi Buldu, Eserleri, Hakkında Bilgi

HALLEY, Edmund (1656-1742)

İngiliz astronomi ve matematik bilgini. Kuyrukluyıldızların, özellikle kendi adıyla anılan kuyrukluyıldızın yörüngesel hareketine ilişkin buluşlarıyla tanınır.

Edmund (ya da Edmond) Halley 8 Kasım 1656’da Londra’da doğdu, 14 Ocak 1742’de Green-wich’te öldü. Londra’daki St.Paul’s School’da başlayan öğrenimini 1673’ten sonra Oxford’da, Queen’s College’da sürdürdü. Bu okula varlıklı bir işadamı olan babasının olanaklarını kullanarak, temel ilgi alanı olan astronomiyle ilgili birçok gereç kazandırdı. 1676’da öğrenimini yarıda bırakarak, Güney yarımküresinin ilk yıldız atlasını yapmak amacıyla, Atlas Okyanusu’nun güneyindeki St.Helena Adası’na gitti. Bir buçuk yıl süren gözlemleri sonunda, yaklaşık 350 yıldızın konumlarını belirlemeyi ve ilk kez Merkür geçişinin tam bir gözlemini gerçekleştirmeyi başardı. 1678’de İngiltere’ye dönüşünde Catalogus stellarum Australium (“Güney Yarımküresinin Yıldız Katalogu”) başlığıyla yayımladığı gözlemleri Halley’e ün kazandırmakla kalmadı, kendisine Oxford’dan diploma verilmesini ve Kraliyet Akademisi üyeliğine seçilmesini sağladı. Halley 1682’de ilgisini Ay’a yöneltti ve Ay gözlemine ilişkin 18 yıllık bir program hazırladı. 1684’te, çekim kuvvetleri ve bu kuvvetler altındaki gökcisimlerinin davranışlarına ilişkin bilgilerini artırmak isteğiyle Cambridge’e giderek Newton ile tanışan ve buluşlarından etkilenen Halley, Newton’ ın çalışmalarını sürdürmesine yardımcı olduğu gibi, 1687’de Newton’ın Principia (“İlkeler”) adlı yapıtının basımı için de parasal destek sağlamayı üstlendi. 1685’te Kraliyet Akademisi’nin onursal sekreterinin yardımcılığına seçilen Halley, 1698-1700 arası Yer’in manyetik alanına ve gelgit olayına ilişkin ölçümler yapmak amacıyla Atlas Okyanusu’nun güneyine keşif gezileri düzenledi. 1702’de, bu gezi sonucunda hazırladığı eşeğilim çizgilerini gösteren haritayı, üç yıl sonra da kuyrukluyıldızlarla ilgili ünlü yapıtı A Synopsis of the Astronomy of Comets’ı (“Kuyrukluyıldız Astronomisinin Bir Özeti”) yayımladı. 1718’de durağan sayılan yıldızların da gerçekte hareketli olduklarını açıkladı. 1720’de Flamsteed’in ölümüyle boşalan Kraliyet astronomluğuna getirilen Halley astronomi, matematik ve yerfiziği alanlarındaki çalışmalarını yaşamının sonuna değin aralıksız sürdürdü.