Edirnekapı Camii ve Külliyesi Tarihçesi, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Edirnekapı Camii ve Külliyesi. İstanbul Edirnekapi’da Mihrimah Sultan adına XVI. Yüzyılda Mimar Sinan tarafından yapılan külliye.

Cami, medrese, bir çifte hamam, çok sayıda dükkândan meydana gelen bir çarşı faraşta, sıbyan mektebi, çeşme ve türbeden ibaret olup sur içindeki en yük­sek yer olan Edirnekapı’nın iç tarafında hemen surların yakınında bulunmakta­dır. İnşa tarihini veren bir kitabesi olma­dığından genellikle mimari özelliklerin­den hareketle tarihlendirilmesine çalı­şılmıştır. Yapının, Kanunî Sultan Süley­man’ın kızı olan Mihrimah Sultan için Mimar Sinan tarafından inşa edildiği çe­şitli tezkirelerdeki kayıtlardan Öğrenil­mektedir. Caminin yerinde evvelce Aziz loannes veya Georgios adına bir kilise bulunduğu yolundaki iddia ise bir esasa dayanmaz.

İbrahim Hakkı Konyalı tarafından An­kara’da Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde bulunan önemli bir kayıt caminin yapım ta­rihini aydınlatmaktadır. İstanbul Kadısı Mevlânâ Pervîz Efendi’ye yollanan bu hükümden anlaşıldığına göre sabık sad­razam Kara Ahmed Paşa vakıflarının mü­tevellisi Edirnekapı yakınında bir cami yaptırmak üzere hazırlıklara girişmiş, an­cak buna izin verilmeyip aynı yerde pa­dişahın kızı için evvelce alınmış olan ca­mi inşası İzni 970 Zilhiccesinde (1563) teyit edilmiştir. Yine İ. H. Konyalı’nın 973 Ramazanına (1566) ait bir belgeden tesbit ettiğine göre (VGMA, Mükerrer Defter), Edirnekapı Camii’nin yapıldığı yerde bu­lunan ve istimlâk edilerek yıktırılan çe­şitli vakıflara ait dükkân ve evlerin be­dellerinin ödenmesi hususunda bir hü­küm yazılmıştır. Bunların arasında Ah­med Paşa’nın eşi Fatma Sultana ait dört ahşap dükkân da bulunuyordu. Bu du­ruma göre caminin inşası 973te (1566) tamamlanmıştır. Aynı defterde (vr. 85-95) Edirnekapı Camii’nin 978 (1570-71) ta­rihli vakfiyesi de bulunmuştur. Bu vak­fiyede, cami ve önündeki on yedi hücre­li medrese, çevresinde altmış iki dük­kânla bir ev, yanında bir bakkal dükkâ­nının vakfedildiği belirtilmiştir. Aynı def­terde Mihrimah Sultan’ın 965 (1557-58) tarihli bir vakfiyesi daha görülmüş olup (vr. 93-125) bunda kızı Ayşe Sultan için de para vakfedildiği kayıtlıdır. İ. H. Kon­yalı, ölüm tarihi kesin olarak bilinmeyen Mihrimah Sultan’ın babasından önce 1558de öldüğünü yazdığı halde M. Cavit Baysun bunu 1578’e kadar çıkarır. Edir­nekapı Camii’nin tarihlendirilmesi hu­susunda çok önemli kaynak olan bu vak­fiyelerin ilmî esaslara göre yeniden in­celenerek yayımlanması gereklidir. Konyalının yayımladığı belge Kara Ahmed Paşa Camii’ne aitmiş gibi bir tesir uyandırırsa da bu belgede ondan “mütevef­fa” olarak bahsedilmiştir. Esasen Top-kapı’daki camisi de 1555’te idamından önce yapılmıştı. Öyle anlaşılıyor ki Edirnekapı’da yapılmak istenen cami Ahmed Paşa’nın değil du! zevcesi ve I. Selim’in kızı Fatma Sultan’ındır. Nitekim bu ha­nım sultan daha sonra Topkapı civarın­da Yenibahçe’ye inen yamaçta küçük bir cami inşa ettirmiştir.