Ebü’l-Hasan Bûşencî kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Ebü’l-Hasan Bûşencî kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (ö. 348 / 959) Bûşencî, samimiyetsiz mutasavvıflardan yakınan ilk sûfîlerdendir. Onun “Bugün tasavvufun ismi var, hakikati yoktur; oysa eskiden hakikati vardı ama ismi yoktu” sözü çok meşhurdur. İnsanın yalnızken de haram olan bir şeyi yapmamasını ve içi ile dışının bir olmasını mürüvvet, işlenen günah hatırlandığında ondan haz almamayı da tövbe olarak tanımlar. Çünkü bir kimse günahı­nı ancak pişmanlık ve nedametle hatırladığında tövbekâr olur. İhlâsı kul ile Allah arasında bir sır olarak gören Bûşencî, kişinin imanın başlangıç hâli ile sonu arasında bağın olduğunu vurgula­mıştır. Tasavvufu “hürriyet, fütüvvet ve cömertlik­te samimiyet, ahlâkta kibarlık” diye tarif eden Bûşencî, Herat yakınlarındaki Bûşenc’de doğdu. Gençlik döneminde, Nişabur’da tasavvufun ya­yılmasına öncülük eden ve Melâmîlik konusun­daki fikirleriyle tanınan Ebû Osman el-Hîrî’nin sohbetlerinde bulundu. Daha sonra Horasandan ayrılarak Irak’a, adından da Dımaşk’a gitti ve tanınmış sûfîlerden istifade etti. Uzun süre ayrı kaldığı memleketine dönünce dinden çıkmakla (zındıklık) suçlandı ve bu yüzden Nişabur’a git­mek zorunda kaldı. Burada bir zaviye kurarak ölümüne kadar tam bir inziva hayatı yaşadı.

Horasan’daki fütüvvet temsilcilerinin öncülerin­den kabul edilen Bûşencî, fütüvveti “Allah’ın ve insanların hukukunu en güzel şekilde gözetmek, daima Hakk’ın huzurunda olduğunun bilinciyle yaşamak (murakabe) ve içte olmayan bir şeyi dış­ta göstermemek” diye tarif eder. Çağdaşları ara­sında tevhid ve tasavvufa dair sözleriyle tanınır. Ona göre tevhid Allah’ı, O’nun kendisini bize ta­nıttığı gibi tanımak, sonra da O’ndan başkasına ihtiyaç duymamaktır.

Abdürrezzak TEK

Kaynak: Ahi Ansiklopedisi, 1. cilt, T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Ankara, 2014