Tarihi Şahsiyetler

Ebu Katade Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi -Sahabi-

Ebû Katâde el-Hâris b. Rib’î b. Beldeme el-Ensârî el-Hazrecî (ö. 54/674) Hz. Peygamber’in süvarisi olarak tanınan cengâver sahâbî.

Adının Nu’mân, Amr, Avn ve Beldeme olduğu da nakledilir. Medineli olup Benî Selime kabilesindendir. Bedir Gazvesi’nde bulunduğuna dair rivayet zayıf görülmek­le birlikte daha sonraki bütün gazvelere katıldığı bilinmektedir. Hicretin 8. yılı Şaban ayında Benî Gatafân’a gönderilen Hadıra Seriyyesi ile aynı yıl ramazan ayında yapılan Batn-ı İdam Seriyyesi’ne kumandanlık etti. Bu ikinci seriyyede kumandanın Abdullah b. Ebû Hadred olduğu da rivayet edilir. Savaşlarda gösterdiği kahramanlıklar se­bebiyle Hz. Peygamber’in takdirini kazanıp duasını aldı. Gâbe Gazvesi’ndeki gayret ve başarısından dolayı Resûlul-lah onun hakkında, “Süvarilerimizin en hayırlısı Ebû Katâde’dir” demiştir. Bir gazvede gece bo­yunca devam eden yolculuk sırasında Hz. Peygamber sabaha karşı bineğinin üzerinde uyuklamaya başlayınca Ebû Katâde onu iki defa uyandırmadan doğ­rulttu; üçüncüsünde Resûl-i Ekrem uya­narak kendisine, “Peygamberini koru­duğun için Allah da seni korusun” diye dua etti.

Ebü Katâde’nin, Hz. Ömer’in emri üze­rine sefere katılarak Fars bölgesi hâki­mini bizzat öldürdüğü ve onun üzerin­deki değerli zırhın kendisine ganimet olarak verildiği rivayet edilmektedir. Hz. Ali onu Mekke’ye vali tayin etti; daha sonra azlederek yerine amcası Abbas’ın oğlu Kusem’i getirdi. Muâviye b. Ebû Süf-yân Medine’ye gelişinde, yakınlarını ka­yırması sebebiyle ensann kendisine kar­şı tavır alıp onu karşılamaması üzerine durumu Ebû Katâde’ye şikâyet yollu söy­lediği zaman Ebû Katâde ensan savunur tarzda konuşmuş ve Hz. Peygamber’in kendilerine, “Benden sonra insan kayır­ma olaylarına şahit olacaksınız” dediği­ni belirtmiştir. Muâviye bu konu ile ilgili olarak Hz. Peygamber’in ne tavsiye et­tiğini sormuş, Ebü Katâde’nin sabır tav­siye ettiğini söylemesi üzerine o da aynı tavsiyede bulunmuştur. Muâviye dev­rinde Medine valisi olan Mervân, Hz. Pey­gamber’in ve ashabının savaş yaptıkları yerleri Ebû Katâde ile birlikte dolaşarak ondan buralarda geçen olaylar hakkın­da bilgi almıştır.

Ebû Katâde Hz. Peygamber’den baş­ka Muâz b. Cebel ve Hz. Ömer’den de ri­vayette bulunmuştur. Rivayet ettiği hadislerin sayısı 170 olup bunlardan on biri Buhâri ve Müslim’in el-Câmru’ş-şahih’lerinde, ayrıca ikisi yalnız Buhâ-rî’de, sekizi yalnız Müslim’de bulunmak­tadır. Kendisinden Enes b. Mâlik ve Câ-bir b. Abdullah’tan başka Saîd b. Müseyyeb, Atâ b. Yesâr, oğulları Abdullah ve Sabit, azatlı kölesi Nâff b. Abbas ve da­ha başkaları hadis rivayet etmişlerdir.

Rivayetleri toplu halde Ahmed b. Hanbel’in Müsned’İnde mevcut (IV, 383; V, 295-311) olup Abdullah Merhûl Sevâlime bu konuda Merviyyâtü Ebî Katâde el-Enşârî îî Müsnedi Ahmed b. Hanbel adıyla bir yüksek lisans tezi hazırlamış­tır.

Ashabın ileri gelenlerinden olan Ebû Katâde 54 (674) yılında Medine’de ve­fat etti. Onun 38’de (658) Kûfe’de öldüğü ve cenaze namazını Hz. Ali’nin ye­di tekbirle kıldırdığına dair rivayet zayıf kabul edilmiştir. Vefatında yetmiş yaş­larında olan Ebû Katâde’nin, Resûlul-lah’ın hakkındaki sağlık ve afiyet duası sebebiyle son derece dinç olduğu rivayet edilmektedir.

Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi