Ebu Hanife Müsnedleri Listesi
Ebul-Vefa el-Efgâni’nin ifadesine bakılırsa, hadis ilminde, Hz. Peygamber’in âsâr ve ahbârında, sahabe ve tabiîn kavillerinde, fıkhî baplara göre güzel bir şekilde tertiplenmiş ilk telif eser Ebu Hanife’nin Kitabü’l-Âsârıdır. Daha sonra bu yolu Mekke’de İbn Cüreyc, Medine’de Malik b. Enes ve Said b. Ebi Anıbe, Basra’da Osman el-Bettî, Şam’da Evzaî takip etmişlerdir. Biraz önce de belirttiğimiz gibi, talebeleri Ebu Yusuf ve İmam Mahammed’in derledikleri Kitâbü’l-Âsâr’lar günümüze kadar ulaşmış olmakla beraber, Ebu Hanife’nin bizzat böyle bir eser telif ettiği bilinmemektedir. Afgânî, muhtemelen, talebelerine ait Kitâbü’l-Âsârları onlara Ebu Hanife’nin imlâ ettirmiş olabileceğinden hareketle böyle bir neticeye varmış olmalıdır.
Ebu Hanife’nin fıkhî kaynağını teşkil eden hadislerin toplandığı müsnedler, talebelerininki de dahil olmak üzere yirmiden fazladır. Bunlardan on beşini Ebu’l-Müeyyed el-Hârezmî tekrarları hazfederek bir araya getirmiş ve bu eser iki cilt halinde ilk defa Hindistan’da basılmıştır. Bu müsnedlerin derleyicileri Hârezmî’nin verdiği sıraya göre şunlardır:
1- Ebû Muhammed, Abdullah b. Muhammed b. Yakub İbnü’l-Hâris el-Hârisî el-Buharî, Abdullah el-Üstaz es-Sebezmûnî (ö.340)
2- Ebu’l-Kasım Talha b. Muhammed b. Cafer eş-Şahidi’1-Adl (el-Bağdadi) (ö.380)
3- Ebul-Hayr, Muhammed b. el-Muzaffer b. Musa b. İsa b. Muhammed (el-Bağdadi) (ö. 379)
4- Ebu Nuaym Ahmed b. Abdillah b. Ahmed el-Isfahânî (ö. 430)
5- Ebu Bekr Muhammed b. Abdülbakî b. Muhammed el-Ensârî (ö.536)
6- Ebu Ahmed Abdullah b. Adiyy el-Cürcânî (ö.365)
7- el-Hasen b. Ziyad el-Lü’lüî (ö. 240)
8- Ömer b. el-Hasen el-Eşnaî (ö. 349)
9- Ebu Bekr Ahmed b. Muhammed b. Halid b. Huliy el-Kilâî
10- Ebu Abdillah Muhammed b. el-Huseyin b. Muhammed b. Husrev el-Belhî (ö. 522)
11- Ebu Yusuf Yakub b. İbrahim el- Ensârî (ö. 182)
12- Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî (ö. 187)
13- Hammad b. Ebi Hanife (ö. 170)
14- Muhammed b. Hasen es-Şeybanî’ye ait diğer bir Müsned.
15- Ebu’l-Kasım Abdullah b. Muhammed b. Ebi’l-Avvâm es-Sa’dî.
Harezmî’nin zikretmediği diğer Ebu Hanife müsnedi sahipleri şunlardır:
16- Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed ed-Dûrî el-Bağdadi (ö. 331)
17- Ebu Bekr Muhammed b. İbrahim el- Isbahânî, (ö. 381)
18- Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habib el-Mâverdî (ö. 450)
19- Sadruddin Musa b. Zekeriyya el-Mısrî el-Haskafî (ö. 650)
20- Necmüddin el-Kübrâ Ahmed b. Ömer ez-Zahid (ö. 618)
21- Kasım b. Kutluboğa el-Mısrî (ö. 879).
Bunlardan ayrı olarak h. 332 yılında vefat eden İbn Ukde namıyle maruf muhaddis Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed b. Said el-Kûfî’nin Ebu Hanife müsnedi olduğu, Aynî’nin ifadesine göre sadece bu müsnedin binden fazla hadisi ihtiva ettiği, 385 yılında ölen İbn Şahin adıyla maruf muhaddis Ebu Hafs Ömer b. Ahmed b. Osman’la aynı yıl vefat eden Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer ed-Dârekutni’nin de birer Ebu Hanife müsnedleri olduğu belirtilmektedir.
H. 481 yılında ölen Abdullah b. Muhammed el-Ensârî, Öğrencisi Said b. Seyyar el-Herevî için Ebu Hanife’nin hadislerini bir kitap halinde toplamıştır.
İbnu’l-Kayserânî adıyla meşhur, Muhammed b. Tahir b. Ali el-Makdisî (ö. 507) nin, “Etraflı Hadis-i Ebi Hanife” adında bir kitap cemettiği belirtilmektedir.
İbn Asâkir diye bilinen Şam muhaddisi Ebu’l-Kasım b. Ali b. el-Hasen b. Hibetullah (ö. 571) in eserleri arasında “Müsnedu Ebi Hanife” isimli bir kitap olduğu kaydedilir.
H.1080 yılında ölen Şeyhu’l-Harem muhaddis İsa el-Ca’ferî el-Ma’ribî de Ebu Hanife’nin müsnedini cemedenlerden birisidir.