EBÛ HANÎFE ED-DİNEVERİ KİMDİR? HAYATI VE ESERLERİ
Ahmed b. Dâvûd b. Venend, meşhur, mütefennin bir âlimdir. Irâk-ı Acem’de Hemedân’a yakın bir mesafede vaktiyle pek ma’mûr ve elyevm harab bulunan (Dînever) şehrinde doğmuş, bilâhare Basra’lı, Kûfe’li birçok zevattan ilm ü irfan tahsil etmiş, bilhassa lisâniyyâtı, edebiyyâtı İbn-i Sikkit’den teallüm eylemiş, nihayet (282) tarihinde vefatı vuku’ bulmuştur.
Kudret-i İlmiyyesi:
Bu zât yüksek bir âlimdir, müfessirdir. Hanefiyyü’l-mezheb idi. Fıkıh’dâ, edebiyyatta mütebahhir olduğu gibi, riyâziyyât, tabîiyyât, târih, hey’et ilimlerinde de mütehassıs bulunuyordu. Bu ilimlere dâir yazmış olduğu müteaddid eserler, iktidarının birer parlak delilidir. Sika, zâhid, müttekî idi. Süyûtî’nin ifâdesi veçhile Arab’ın âdâbiyle felâsifenin hikmetini cem’ etmişti.
Müellefâtı : Bu meşhur bir târih kitabıdır; eski İran, Yemen, Rûm, Türk hükümdarlarına, Asr-ı Saâdet’e, Emevî ve Abbasî halîfelerinden bir kısmına, Kerbelâ, İbnü’z-Zübeyr ve Haccâc vak’alarına, Haricîlerin teşkilâtına dâir faydalı ma’lûmâtı câmi’dir. Mes’ûdî’nin ifâdesine nazaran İbn-i Kuteybe, bu târihden pek çok şeyler iktibas etmiştir. Bu târih, Garb’da büyük bir ehemmiyetle karşılanmış, (1888) târihinde Leyden’de basılmıştır. Bilâhare bir müsteşrik tarafından bu târihe mahsus yapılmış olan mükemmel bir fihris de (1912) senesinde yine Leyden’de tab’ edilmiştir. O bu eser- Arablarca ma’lûm olan ecrâm-ı semâviyyeye, cevv-i hevâya, rüzgârlara ve sâireye müteallıkdır. Bu eser, Âl-i Büveyh’den Rüknü’d-Devle’nin nâmına yazılmıştır. Rüknü’d-Devle’nin Ebû Hanîfe için (235) târihinde İsfahan’da bir rasadhâne yaptırmış olduğu mervîdir. Bu eser, Ebû Hanîfe’nin pek mütehassıs nebâtiyyûndan olduğunu göstermektedir. Meşhur nebâtiyyûndan olan İbn-i Baytar, bu kitabdan istifâde -etmiştir. Ve sâire…
Me’hazlar :Buğyetü’l-Vuât, El-A’lâm, Kaamûsü’l-A’lâm, İslâm’da Târih ve Müverrihler, el-Mu’cemü’l-Matbûâti’l-Arabiyve.
KAYNAK: Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi (Tabakatü’l-Müfessirin), Bilmen Yayınevi