Tarihi Şahsiyetler

Eban bin Said Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi -Sahabi-

Ebü’l-Velîd Ebân b. Saîd b. Âs b. Ümeyye el-Kureşî (ö. 13/634) Hz. Peygamberin Bahreyn valisi, sahâbî.

Soyu Abdümenâf ta Hz. Peygamberin soyu ile birleşir. Ebû Uhayha künyesiyle tanınan babası ileri gelen müşriklerden­di. Ebû Cehil’in halasının oğlu olan Ebân, onun gibi aşın bir İslâm düşmanı olarak bilinmekteydi. Kardeşlerinden Amr ile Hâlid İslâmiyet’i kabul ederek Habeşis­tan’a hicret eden müslümanlar arasın­da yer aldıkları halde Ebân diğer kar­deşleri As ve Ubeyde ile birlikte Bedir”-de müslümanlara karşı savaştı. Kardeş­leri bu savaşta öldürüldü. Ebân Uhud Sa-vaşı’nda da Kureyşliler arasında yer al­dı. Hz. Peygamber, Hudeybiye Antlaşma-sı’ndan önce Kureyş’in ileri gelenleriy­le müzakerede bulunmak üzere Hz. Os­man’ı Mekke’ye gönderdiği zaman he­nüz müslüman olmayan Ebân onu hi­maye etti ve antlaşmadan hemen son­ra da müslüman oldu.

Ebân’ın İslâm’a girmesinde, Hudeybi­ye Antlaşması’ndan önce ticaret için git­tiği Şam’da karşılaştığı bir rahibin tesiri olduğu rivayet edilir. Rahip Ebân’dan Hz. Peygamber hakkında gerekli bilgiyi al­dıktan sonra Resûlullah’ın önce Arabis­tan’a, ardından da bütün yeryüzüne hâ­kim olacağını söyledi. Bunun üzerine Ebân Mekke’ye döndükten sonra müs­lümanlara karşı yumuşak davranmaya başladı, bir müddet sonra da İslâmiyet’i kabul etti. Kardeşleri Amr ile Hâlid Ha­beşistan’dan dönünce onlarla birlikte Medine’ye hicret etti.

Hz. Peygamber, hicretin 7. yılında Ebân b. Saîd’i bir seriyyeye kumandan tayin edip Necid tarafına gönderdi. Ebân Necid dönüşünde arkadaşları ile birlikte Hayber’e giderek buranın fethine katıl­mak istedi; ancak bu sırada Hayber’in fethi tamamlanmıştı. Ebân ve arkadaş­ları Hayber ganimetlerinden pay talep ettilerse de Ebû Hüreyre’nin de içinde bulunduğu bazı sahâbîler, savaşta bu­lunmadıkları gerekçesiyle onların bu is­teklerine karşı çıktılar. Bu yüzden ken­dilerine ganimetten pay verilmedi. Ay­nı şekilde, Hayber fethi sırasında müs­lüman olan Ebû Hüreyre’nin ganimetten pay istemesi üzerine bu defa Ebân’ın buna karşı çıktığı da bilinmektedir.

Hz. Peygamber Alâ b. Hadramryi Bah­reyn valiliğinden azlettikten sonra bu göreve Ebân’ı tayin etti (9/630). Ebân Hz. Peygamber’in vefatına kadar bu gö­revde kaldı. Resûlullah’ın vefat haberini alınca Medine’ye döndü. Başlangıçta Hz. Ebû Bekir’e biat etmek istemediyse de ashabın büyük çoğunluğuna uyarak o da biat etti. Hz. Peygamber’in tayin ettiği valileri görevden almayan Hz. Ebû Bekir onu da Bahreyn valiliğinde bırakmak istediyse de Ebân, Resûlullah’tan sonra hiç kimsenin valisi olmayı kabul edeme­yeceğini söyleyerek görevine dönmedi. Bazı kaynaklarda Ebân’ın daha sonra bu kararından vazgeçtiği ve Hz. Ebû Bekir tarafından Yemen valiliğine tayin edil­diği kaydedilmektedir.

Ebân b. Saîd’in Yermük Savaşı’nda (15/ 636) şehid düştüğü rivayet edilirse de onun, kardeşleri Amr ve Hâlid’le birlikte Hz. Ebû Bekir devrinde Ecnâdeyn Sava­şı’nda (13/634) şehid olduğu rivayeti daha kuvvetlidir. Ebân’ın Hz. Osman dev­rinde (644-656) ve onun emriyle Zeyd b. Sâbit’e Mushaf’ı yazdırdığına dair olan rivayet ise asılsızdır. Bu görevi yapan Ebân’ın yeğeni Saîd b. As’tır.

Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi