DUYARLIK

 

Duyarlılık çevredeki
veya bireyin İç dünya­sındaki olay ve olguları genel olarak belirli bir yönde
algılayabilirle yeteneğini tanımlamak için kullanılan bir kavramdır.
Psikolojide çeşit­li alanlarda farklı anlamlarda ele alınmakta­dır.

Davranışçı psikolojide
duyarlılık veya duyar-lılaşma (sensitivization) alışmanın (habituati-on) zıddı
bir anlama sahiplin Klasik şartlan­dırma teorisine göre, davranışlarımız çevre­den
gelen şartsız uyarıcılara karşı organizma­mızın verdiği tepkilerden ibarettir.
Örneğin göz bebeğimiz ışığa veya göze yaklaştırılan bir cisme küçülmek
suretiyle tepki verir. Fakat Çevreden gelen uyanlar aynı türde devamlı olarak
tekrar edilirse organizmanın verdiği tepkilerde de bir azalma meydana gelir.
Gün­delik hayatta bunun birçok örneğiyle karşılaşı­rız: Gürültülü bir caddeye
yeni taşındığımızda günlerce uykumuz kaçar, oysa bir süre sonra dışardaki gürültüyü
farkettnez hale geliriz. Bu olaya alışma denir. Ama bazan bir şartsız uya­rıcı
sürekli tekrar edildiğinde tepkilerde azal­ma olacağı yerde organizmada bir
duyarlılık artışına neden olur. Bu öyle bir hal alabilir ki, artık çevreden
gelen uyaranın tümü ne olursa olsun hep aynı tür davranış tekrar edilmeye
başlar. Örneğin bir deney hayvanına sürekli tekrarlanan bir biçimde ağrılı
uyaran verilirse bir süre sonra ağrılı olmayan bir uyaran da ağ­rılı uyarana
verilen tepkinin aynısına yol açar. Duyarlılaşma şartsız uyarıcının beraberinde
şartlı uyarıcı kullanılmaması nedeniyle şartlan­dırmadan ayrı bir olaydır.

Duyarlılığın
psikolojideki bir başku kulla­nım alanı grup tedavileridir. Duyarlılık grupla­rından
gruba katılan üyeler psikolojik rahatsız­lıklarını tedavi ettirmekten ziyade
kendilerini ve bir grup sürecini daha İyi anlamak amacıy­la bir araya gelirler.
Bu nedenle duyarlılık gruplarına “normal insanların tedavi grubu”,

“etkileşim
grubu” gibi isimler de verilir. Grup tedavilerinde kullanıldığı şekliyle duyarlılık,
kişinin kendi potansiyellerini farkcdİş gücün­de artma anlamına gelir.

Duyarlılıkbunlar
dışında psikoloji ve tıp çev­relerinde gündelik hayattaki anlamına yakın
kullanımlara sahiptir. Burada bir yöne doğru eğilim gösterme kastedilmektedir.
Örneğin “duyarlı insan” dendiğinde söz konusu edilen konuyla oldukça
ilgili, bu konuda duygusal dünyasında belirli karşılıklar olan insanı ya da
“hastalıklara duyarlı bir bünye” dendiğinde ba­ğışıkla nmamış, zayıf,
güçsüz, hastalıklara uy­gun bir ortam oluşturan bir organizmayı kaste­deriz.

(SBA)