Dürrizade Ataullah Efendi Kimdir, Kısaca Hayatı, Hakkında Bilgi
ATAULLAH EFENDİ [ Dürrizade ] (1729/30-1785)
Osmanlı şeyhülislamı. Halil Hamid Paşa’nın yenilik girişimlerini sürdürebilmesi için I.Abdülhamid’i tahttan indirme girişimine yardımcı oldu.
Seyyid Mehmed Ataullah Efendi Osmanlı İmparatorluğuna birçok şeyhülislam yetiştirmiş “Dürrizade” ailesindendir. İstanbul’da doğdu, Gelibolu’da öldü. Şeyhülislam Dürri Mehmed Efendi’nin torunu, Şeyhülislam Dürrizade Mustafa Efendi’nin büyük oğludur.
Babasının şeyhülislam olması üzerine, bir ayrıcalık gereğince, kendisine altı yaşında müderrislik rüusu (diploması) verildi. Yaşının küçüklüğü nedeniyle, bir san olarak verilen müderrislik sırasını geçtikten sonra, Selanik mollası oldu (1758/59), “Mekke payesi”ni aldı (1764/65). İstanbul kadısı oldu (1770). Sırası ile 1774/75’te Anadolu kazaskerliğine, 1778’de Rumeli kazaskerliğine getirildi. Karahisarlı Seyyid İbrahim Efendi’nin yerine 85. şeyhülislam olarak atandı (1783).
Halil Hamid Paşa, kısa sadrazamlığı süresinde, yaptığı yenilik hareketlerini sürdürebilmek için I.Ab-dülhamid’i tahttan indirip yerine Şehzade Selim’i padişah yapmak istedi. Bunun için Ataullah Efendi, Vezir İsmail Raif Paşa ve Yeniçeri ağalarından Yahya Ağa ile anlaştı. Kapudanpaşa Cezayirli Gazi Haşan Paşa’nm padişahı uyarması ile Halil Hamid Paşa Bozcaada’ya sürgün edildi ve orada başı kesildi. İdam haberi İstanbul’a geldiği gün Ataullah Efendi yalısından alınarak Taif’e sürgün gönderildi. Karayolu ile Gelibolu’ya gelince, oradan Hacca gitmesi buyruğu verildi. Yola çıkmadan hastalanarak öldü. Başka bir kaynağa göre de zehirlenerek öldürüldü.
• KAYNAKLAR: Ahmed Rıfat, Devhatü’l-meşayih; İlmiye Salnamesi, 1914; İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devleti’nin ilmiye Teşkilatı, 1965; İsmail Hami Daniş-mend, Osmanlı Tarihi Kronolojisi, V, 1971.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi