Edebi Şahsiyetler

Dukakinzade/oğlu Ahmed Bey Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Dukakinzâde Ahmed Bey, (X./XV1 yüzyıl} Divan şairi.

Hayat hakkında yeterli bilgi yoktur. Birbirine karışan ve farklılıklar göste­ren tarihî kaynaklardaki bilgilere göre Arnavut Dukası Jean’ın soyundan gelen bir aileye mensuptur. Dedesi Sadrazam Dukakinzâde Ahmed Paşa (ö. 921/1515), babası Kanunî Sultan Süleyman devrin­de Semendire – Halep ve Mısır beylerbeyiliği görevinde bulunan Mehmed Paşa’dır (ö 964/1556). Mehmed Paşa’nın dört çocuğundan biri olan Ahmed Bey hak­kında şuarâ tezkirelerinde yer alan ye­tersiz bilgiler birbirinin tekrarından iba­ret olup tarihî kaynaklardaki karışıklık tezkirelere de yansımıştır. Bütün kaynak­larda Ahmed Bey, büyükbabası Ahmed Paşa ve Ahmed Sârbân birbirine karış­tırılır. Ancak Dukakinzâde Ahmed Bey’in “ağır zeamete mutasarrıf ve sancak pa­yesinde iken” tasavvufa yöneldiği ve gü­zel şiirler yazdığı konusunda kaynaklar birleşmektedir. Ölüm tarihi hakkında da biJgi yoktur.

Dukakinzâde Ahmed Bey’in şiirleri, Kay-gusuz ve Ahmedî mahlaslarını kullanan ve daha çok ilâhi türünde manzumeler yazan Bayramî Melâmîleri’nden Ahmed Sârbân’ın (ö. 952/1545-46) şiirleriyle ka­rıştırılmıştır. Divanında bulunan birçok şiir. mecmualarda Dukakinzâde Ahmed Paşa veya Ahmed Sârbân adına kayde­dilmiştir. Ahmed Sârbân adına kaydedi­len şiirlere, daha çok XVII ve XVIII. yüz­yıllarda San Abdullah Efendi, Müstakim-zâde Süleyman Sâdeddin ve La’lîzâde Abdülbâki gibi Bayramî Melâmîleri’nin meydana getirdikleri mecmualarda rast­lanır. Bu mecmualarda Vizeli Abdullah’ın Kaygusuz mahlasıyla yazdığı bazı şiir­ler de Ahmed Sârbân adına kaydedilmiş­tir. Dukakinzâde Ahmed Bey’in divanın­da yer alan manzumelerin yanlışlıkla Ahmed Sârbân adına kaydedildiği söy­lenebilir. Dukakinzâde Ahmed Bey ile Ahmed Sârbân”ın aynı şahıs olduğu id­dia edilmekle birlikte kesin bilgiler bu­lununcaya kadar bu şiirlerin Dukakinzâ­de Ahmed Bey’e ait olduğunu kabul etmek gerekir.

Ahmedî ve Ahmed mahlaslarını kulla­nan Dukakinzâde Ahmed Bey daha çok tasavvuf ağırlıklı şiirler yazmış, duygu­larını sade ve akıcı bir dille ifade etmiş­tir. Şiirlerindeki tasavvufî eğilim ve üs­lûp özellikleri göz Önünde tutularak Ahmed Bey’in mutasavvıf bir şair olduğu söylenebilir. Divan şiirinin inceliklerine vâkıf olan ve bu şiirin mazmunlarını ba­şarıyla kullanabilen Ahmed Bey’in ken­disinden önce yetişen şairleri incelediği anlaşılmaktadır. Divanında Hz. Ali ve Ehl-i beyti metheden manzumeler yanında diğer halifelere de sevgi ve saygı ifade eden manzumelere sıkça rastlanır. Du-kakinzâde muhteva, vezin ve Türkçe’yi kullanış yönünden oldukça başarılı bir şairdir.

Dukakinzâde Ahmed Bey’in divanının İstanbul kütüphanelerinde yedi; Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi’nde Raif Yelkenci kitapları arasında ve Abdullah Öztemiz Hacıtahiroğlu özel koleksiyonunda birer tane olmak üzere toplam dokuz nüshası bilinmekte­dir. Süleymaniye Kütüphanesi Hâşim Pa­şa bölümünde bulunan iki nüsha, İstan­bul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Di­vanlar Kataloğu’nüa Ahmed Sârbân’a ait olarak gösterilmiştir. Ayrıca çeşitli şiir mecmualarında da şiirlerine rastlanmaktadır.

Divanın yazma nüshaları üzerinde Dî-vân-ı Ahmedî Dukakinzâde, Dîvân-ı Ahmed-i Sârbân Dukakinzâde, Dîvân-ı Ahmed-i Sârbân Hazretleri, Dîvân-ı Ahmed-i Sârbân şeklinde adlara rast­landığı gibi Lâleli nüshası kütüphane defterine “Ahmed Paşa Divanı” şeklin­de kaydedilmiştir. Tuhfe-i Nâilî’ûe Dukakinzâde Ahmed Bey Dîvanı olarak gösterilen İstanbul Üniversitesi Kütüp-hanesi’ndeki nüsha, gerçek­te Dukakinzâde Taşlıcalı Yahya Bey’in Gencîne-i Râz adlı mesnevisidir.

Divanın nüshaları arasında nüsha fark­ları oldukça fazladır. Bu farklılıklar man­zume çeşitleri ve sayılarında olduğu ka­dar manzumelerin metinlerinde de gö­ze çarpar. Gazel sayısı bakımından en genişi İstanbul Üniversitesi Kütüphane-si’ndeki nüsha olup burada 263 gazel mevcuttur.

Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi