Döner Kümbet Tarihçesi, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Döner Kümbet. Kayseri’de XIII. yüzyıla ait türbe.

İki satırlık kitabesinden, tarihî şahsi­yeti hakkında bilgi elde edilemeyen Şah Cihan Hatun adında bir hanıma ait oldu­ğu anlaşılır ve bu isimle de anılır. Üslû­buna göre XIII. yüzyılın sonlarına tarih-lenmekte, ancak ilk defa Gabriel tara­fından ileri sürülen ve birçok yazarca be­nimsenen 1276 tarihinin dayanağı bu­lunmamaktadır. Şehrin merkezinde. Ta­laş yolu üzerinde yer alır. 6,40 x 6,40 m. Ölçülerinde, köşelerindeki pahlarla oniki-gene dönüştürülmüş kare planlı yüksek bir oturtmalığa sahiptir. Araştırmacılar arasında, tartışma konusu olan oturtmalıkta giriş ve herhangi bir hava deli­ği bulunmamasından dolayı türbenin ce-nazelik kısmının mevcut olmadığı kana­ati yaygındır.

Onikigen gövde İçeriden yarım küre kubbe, dışarıdan konik külah örtülü olup her cephesi, içlerinde geometrik motifli kabartmalar bulunan ve sivri kemerler­le biten kaval silme çerçeveli panolarla süslenmiştir. Panoların üzerinde biri bit­kisel, diğeri geometrik motifli iki kabart­ma kuşağı, en üstte küçük mukarnas-larla bezeli bir bilezik yer alır. Gövdenin doğu ve batı yönlerinde birer pence­re bulunmakta ve bunların demir par­maklıklarla kapatılmış oldukları görül­mektedir. Pencere nişleri mukarnaslar-la nihayetlenmekte ve sövelerin yanla­rında iki küçük sütunçe, dışında da çe­peçevre geometrik süslemeler yer al­maktadır.

Kuzey yönündeki kapıya iki taraflı beş basamaktan oluşan bir merdivenle çıkı­lır. İki yanı sütunçeli giriş nişinin üst kıs­mı mukamaslı bir sivri kemerle sona erer. Kapının hemen üzerindeki dikdört­gen bir panoda ne oldukları anlaşılama­yan iki kırık hayvan kabartması, onun üzerinde de beyaz taşa yazılarak pal-metlerle bezeli sığ bir niş içine oturtu­lan kitabe yer almaktadır. Kapının iki yanındaki yüzlerde, kare çerçeve içerisi­ni dolduran rumî ve palmet bezemele­rin üzerinde insan başı kabartmaları, daha yukarıda da hayat ağacı motifi dik­kat çeker. Hayat ağacının üzerinde çift başlı kartal veya bir çift kuş kabartma­sı varsa da alttaki insan başları gibi kı­rık vaziyettedir. Diğer cephelerdeki pa­noların hepsi birbirinin aynı geometrik süslemelerle doldurulmuştur.

Daire planlı olan iç mekânın girişin kar­şısına rastlayan kısmında tepesi mukar-naslı ince uzun bir mihrap yer almak­tadır. Geometrik bezemeli bir bordürle çevrelenen mihrabın zeminin biraz yu­karısından başlatılmış olduğu görülür.

Diyanet İslam Ansiklopedisi