Tarihi Şahsiyetler

Donatello Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Donatello’nun bilinen ilk önemli yapıtları Floransa Katedrali diye anılan Santa Maria del Fiore Kilisesi için yaptığı Davud ve Incilci Yahya heykelleridir. Bunlardan önce gene aynı kilise için yapılmış olan iki peygamber heykelinden hangisinin Donatello’ya, hangisinin çağdaşı heykelci Nanni di Banco’ya (ykş.1385/90-1421) ait olduğu saptanamamıştır. Sanatçının bu ilk yapıtlarındaki üslubu, ilk örneğini Giotto’nun verdiği gerçekçi anlayışın kişisel bir boyut içinde yorumlanmasına dayanır. Gerek Nanni’nin sınırlan belirgin, katı biçimcilik anlayışından, gerek ustası Ghiberti’nin zarif üslubundan, heykellerinin kütleleri arasında bir ışık-gölge ve açık-koyu etkisi yaratmasıyla ayrılır. Bu etki özellikle giysi kıvrımlarında hareketli ve çarpıcı bir görünüm kazanır.

Donatello’nun hümanist eğilimleri, insan deneyiminin tüm özelliklerini temsil edebilecek biçimsel arayışlara yönelmesine yol açmıştır. Bu alandaki gelişimi 1415-1435 arasında yaptığı dört peygamber heykelinde görülür. Aslında sekiz tane olan bu heykellerin öbür dördünün sanatçının denetiminde, yardımcıları tarafından yapıldığı sanılmaktadır. Peygamber heykelleri dizisi, Donatello’nun üslubundaki gotik öğelerin giderek ayıklandığım ve bunun yerine klasik-gerçekçi özelliklere dayanan bir biçimcilik anlayışının geliştiğini gösterir. Floransa Katedrali’nin doğu yüzünü süsleyen peygamber heykellerinin ilk örnekleri, onun, başlangıçtan beri izlenen insana yönelik ilgisinin giderek derinleştiği ve kişisel özelliklerin anlatımcı bir boyut kazandığı örneklerdir. İnsan dramının bireysel boyutlar içinde betimlenmesi, biçimlerin farklı niteliklerinin karşıtlaştırılması yoluyla değil, bütünü oluşturan parçaların, anlatımın vurucu-luğunu artıracak biçimde uyumlu kılınmasıyla elde edilmiştir. Her yüz evrensel nitelikteki trajedi duygusunun belli bir biçimini yansıtır. Bu özellikler katedralin son mimarı Brunelleschi’nin üslubunun matematik kesinliğine ve dingin uyumuna ters düşer. Örneğin bu diziden İbrahim ve Ishak heykelindeki figürlerin hareketi, herhangi bir akılcı perspektif kuruluşa sahip değildir. Hangi açıdan bakılırsa bakılsın sarmal bir hareket oluşturan bu iki figürün mekân içindeki üç boyutlu yapısı, Brunelleschi’nin mimarlığında bulunmayan dinamik bir kendiliğinden oluşum duygusu yaratır. Gene bu hareket Maniyerist dönem sanatçılarının büyük bir başarı ile kullandıkları sarmal figür biçimlendirilişinin ilk örneklerindendir.

Peygamberler dizisinin en önemli figürü halk arasında Zuccone (Dazlak) adıyla bilinen Habakkuk heykelidir. Bu yapıt Donatello’nun doğalcı (natura-list) anlatımcılığının doruk noktasını oluşturur. Figürü büyük bir hareket dalgalanması izlenimi yaratacak biçimde saran giysi kıvrımları ile gerilim içindeki yüzün taşıdığı trajik anlatım, madde ile ruh arasında çarpıcı bir karşıtlık etkisi yaratır. Bu etki bir yandan figürün nesnel ağırlığından kurtulup ruhsal bir boyut kazanmasına, öte yandan da taşın içindeki hareketin nesnel bir görüntü olmaktan çıkarak duyguya dönüşmesine yol açar.