Nedir ?

Doğal monopol Nedir? Doğal monopol Anlamı ve Hakkında Bilgi

Doğal monopol nedir? (Ticari terimler kategorisi) (Natural Monopoly) Bir piyasada ekonomik olarak sadece bir firmanın faaliyette bulunması sonucunu doğuran doğal koşullar. Bu koşullar Ölçek Ekonomileri dolayısıyla üretimin azalan maliyetlere tabi olması, firmanın optimum faaliyetler hacminin piyasaya oranla büyüklüğü ya da piyasa talebinin yetersizliğidir. Bu durumda piyasa talebini ancak bir firma ekonomik olarak karşılayabilir. Bu firma sınırlı piyasa talebine cevap verecek biçimde üretimini genişlettikçe, azalan maliyetlerden yararlanır ve optimum kapasiteye ulaşır. Piyasaya ikinci bir firmanın girdiğini düşü necek olursak, tek bir firmaya yetecek olan talep şimdi iki firma arasında paylaşılacak, dolayısıyla hiç birisi optimum kapasiteye ulaşamayacaktır. Diğer bir deyişle, birden çok firma olması durumunda, bunların hiç birisi maliyetini, tek firmanın üretim yapması durumundaki düzeye indiremeyecektir. Bunun nedeni, değinildiği gibi ölçek ekonomilerdir. Doğal monopoller özellikle kamu hizmeti niteliğindeki faaliyetlerde kendini gösterir. Örneğin, su, havagazı, elektrik, tren işletmeciliği, v.s. gibi. Bu gibi hizmetler tek bir firma tarafından daha etkin şekilde yürütülür. Örneğin demiryolu işletmeciliğini alalım : Büyük bir alt yapı yatırımını gerektirir ve büyük bir yük ve yolcu taşımacılığına cevap verir. Taşıma hacmi arttıkça maliyetler düşer. Dolayısıyla bir firma bu şekilde azalan maliyetlere tabi olarak çalışıyorsa orada doğal monopol durumu vardır ve başka bir firmanın girmesi karlı olmaz. Kamu hizmetleri alanındaki monopoller çok eskiden keşfedilmiş ve bunlar kanunlarla düzenlenmiştir. Uygulamada bu tür monopoller bir çok ülkede merkezi devlet teşkilatının ya da yerel yönetimlerin mülkiyeti altındadır.