felsefe/dipoltk DIŞ POLİTİKA

Bir ülkenin diğer ülkelere yönelik tutumu, uluslararası sorunlara savaş ve barış ortamında çözüm aranırken izlediği düşünce ve davranışların tümü.

Siyasal ve iktisadî yapıları, sosyal ve kültürel seviyeleri ne olursa olsun, belli bir dış politikaya sahip olmak zorunda olan devletlerin, uluslararası sistemin bir üyesi olarak yalnız başlarına, dışarısı ile ilişki kurmadan yaşamaları mümkün olmadığından yabancı devletlerle ekonomik, ticarî, hukukî, sportif, kültürel, siyasî vb. alanlarda çeşitli düzeylerde ilişki kur­maktadırlar. Uluslararası ilişkilerde bağımsız bir aktör olarak rol oynayan devletler, farklı düzeylerde ilişkileri sadece diğer devletlerle kurmakla kalmamakta, çağımızda giderek gelişen biçimde uluslararası ve uluslar üstü çok sayıda örgüt ile  ilişki kurmaktadırlar. Devletlerin diğer devletlerle ilişkileri savaş ve barış dönemlerinde farklı şekillerde ortaya çıkar. Günümüzde genelde dış politika denince, barış dönemindeki ilişkiler anlatılmak istenmektedir. Barış dönemindeki ilişkiler ekonomik, siyasal, sosyal, kültürel, askerî vb. alan­larda kurularak yürütülür. Bir ülkenin dış politikasının oluşması ve izlenmesinde belirli amaçlar gözetilir ve değişik faktörlerin etkisinde kalınır. Her devletin siyasal gücü, ihtiyaçları ve imkânlarının farklı düzeylerde olmasından dolayı, dış politikalar arasında da bir çeşitlilik gözlenmektedir. Devletler ihtiyaçlarına, imkânlarına ve uluslararası ortamın durumuna göre dış politika hedefleri belirler ve bu amaçlara ulaşabilmek için çeşitli plân ve prog­ramlar yaparak diğer devletlerle ve uluslararası örgütlerle ilişki kurarlar. Bağımsız devletler için en önemli sorunun, güvenlik ve kalkınma ile ilgili konular olduğu görülüyor. Her devlet öncelikle güvenli bir ortamda yaşama, geleceğini güven altına alma hedefini benimseyerek buna uygun bir dış politika belirler.

Devletler güvenlik amacının yanında ekono­mik ve siyasal nedenlerle diğer ülkeler üzerinde belirli bir etki elde etmeyi, diğer devletlerin gözünde bir prestije sahip olmayı, ekonomik ve sosyal refahı arttırmayı da hedef olarak benimsemektedirler.

Bir devletin dış politika alanında temel hede­finin ve bu hedefe ulaştıracak yöntemlerin be­lirlenmesinde çeşitli faktörler etkili olur. öncelikle ülke coğrafyası, tarihi, kültürü, ekonomik yapısı ve konjonktürel şartlar dış politikanın oluşmasında rol oynarlar. Bu itibarla bir ülkenin dış politikayı belirleyenlerin çok sayıda değişkeni hesaba katmaları gerekmektedir. Demokratik olmayan yönetimlerde dış politika alanı bir “sır” alanı olup herşey gizlilik içinde yürürdü, çağımızda ülkelerin siyasal ha­yatlarında kitlelerin katılımı arttıkça iç politika ile dış politika arasındaki mesafe daralmaya başladı. Siyasal partiler ve baskı grupları yoluyla yığınlann karar alma mekanizmaları üzerindeki etkileri arttı ve dış politika yapıcıları değişik faktörlerin, etkisinde kaldılar. Dış politika ile iç politika arasında bir iş birliğine doğru gidildiği gözlenmektedir. İçeride ekonomik kalkınmaya önem veren bir yönetimin dış poliıikasında ekonomik İlişkilerin önemli yer tutması normaldir. Diğer taraftan dış politika alanında hedeflerin ve araçların belirlenmesinde ideolojilerin ve zihniyet yapısının etkisi görülürse de, astında dış politikanın belirlenmesinde en etkili faktör “ulusal çıkar”dir. Ulusal çıkarlar her ülke için farklı anlam ve bütünü ifade ettiğinden dış politikalar da farklı olmaktadır.

Ülkeler dış politika hedeflerine ulaşmak için birbirinden farklı yöntemlerve politikalar izleyebilirler. Yalnızcılığı (izolasyonizm), bağlantısızlık politikasını ya da ittifak ve koalisyonlar oluşturma stratejilerinden birini benimseyebilirler. I.Dünya Savaşından sonra Batı ve Doğu Avrupa ülkeleri ittifaklar ve koalisyonlar oluşturma yoluna gittiklerinden NATO ve Varşova Pakt’ları doğdu. Diğer yandan Avrupa devletleri AT çatısı altında bir araya geldiler. Türkiye de AT çatısına girmeğe çalışmaktadır. Doğu ve Batı blokları dışında kalan Üçüncü Dünya ülkeleri bağlantısızlığı tercih etmiş olmakla birlikte kendi aralarında bazı entegrasyonlara yönelmişlerdir.

Devletlerin dış politika hedefleri ve stratejileri gibi dış politika araçları da çeşitlidir. Diplomasi ve savaş, dış politikanın temel araçları ise de bunların yanında propaganda, ekonomik teknikler ve iç işlerine karışma gibi araçlar da kullanılabilir.

Davut DURSUN – SBA