Nedir ?

Dış borçlar Nedir? Dış borçlar Anlamı ve Hakkında Bilgi

Dış borçlar nedir? Ülke içinde yerleşik kişi veya kuruluşlarca, ülke dışında yerleşik kişi veya kuruluşlardan sağlanan dış krediler. Sağlanan bu krediler bağış, yardım yahut da kredi şeklinde olmaktadır. Yardım ve kredi adı altında verilen krediler, belli bir faiz ve geri ödeme planına bağlandığından uygulama açısından aralarında farklılık yoktur. Ancak bağış, tanımı gereği herhangi bir ödeme planı olmayan, gerçek anlamda bir bağış niteliğindeki karşılıksız kredidir. Sağlanan dış kredilerle genellikle ülke içindeki kaynaklarla sağlanması güç olan, yatırım malzeme ve teçhizatının finansmanı karşılanmaktadır. Dış krediler, ülkeye döviz olarak veya döviz karşılığı mal olarak gelmekte ve bu sebeple ödemeler dengesine kullanım safhasında (+), yani olumlu etkide bulunmakta; ancak geri ödeme sırasında yine döviz olarak ödendikleri için (-), yani olumsuz etkide bulunmaktadırlar. Ülkemizde dış borç çeşitleri: Ülkemizde dış borçlar, vadeleri bakımından iki grupta incelenmektedir: Kısa vadeli dış borçlar, orta ve uzun vadeli dış borçlar Bir dış borcun vadesi, kredinin anlaşma tarihi ile son anapara ödeme tarihi arasında geçen süredir. Eğer bu süre, bir yıla eşit veya bir yıldan az ise o kredi kısa vadeli dış borç kapsamında ele alınmaktadır. Sürenin bir yıldan uzun olması durumunda krediler, orta ve uzun vadeli dış borç olarak değerlendirilmektedir. a. Kısa vadeli dış borçlar: Milletlerarası ticarette ve mal alışverişlerinde ödeme problemlerinin ortadan kaldırılması amacıyla sağlanan krediler genelde kısa vadeli dış borçlar kapsamında ele alınmaktadır. Yurt dışında yerleşik kişilerce Merkez Bankasında kısa vadeli açılan kredi mektuplu döviz tevdiat hesapları, ticari bankalarda açılan mevduatlar, kısa dönemli poliçeler, kabul kredileri (akseptanslar) ve akreditifler kısa vadeli borçlanma araçlarından bazılarıdır. Ayrıca ihracat prefinansman kredileri, banker ve kurye kredileri de kısa vadeli dış borç kapsamına giren kredi türleridir. b. Orta ve uzun vadeli dış borçlar: Orta ve uzun vadeli dış borçların en çok görülen ve alışılmış olan türleri program ve proje kredileridir. Yeniden finansman ve borç erteleme kredileri de bu gruba girer. Bu krediler, genelde, ülkenin ekonomik kalkınmasına yönelik olarak sağlanan kredilerdir. Temel amaç, kalkınmanın zorunlu kıldığı sermaye ve yatırım mallarının finansmanının sağlanmasıdır. Program kredileri: Program kredileri, genel olarak, ikili anlaşmalarla sağlanan ve ülke içinde yerleşik ithalatçı kuruluşların kullanımına açık olan bir kredi türüdür. Herhangi bir projeye bağlı olmadığından proje kredilerine göre daha esnek bir yapıdadır. Mal ve hizmetlerin sadece belli bir ülkeden ithal edilmesi şartının bulunması durumunda, bu tür kredilere “bağlı program kredileri” adı verilmektedir. Eğer mal ve hizmetlerin belli bir ülkeden ithal edilme zorunluluğu yoksa, bu durumda krediler “bağsız program kredileri” adını almaktadırlar. Proje kredileri: Proje kredilerinde amaç, belli bir projeye ilişkin mal ve hizmet ithalatının finansmanının oluşturulmasıdır. Kredilerin kullanım yöntemleri çeşitli kredilere göre değişmekle birlikte, genel olarak kullanım dönemi projenin bitiş süresine göre sınırlandırılmıştır. Proje kredilerini krediyi veren kuruluşlara göre çeşitli biçimlerde sınıflandırmak mümkündür. Eğer proje kredileri, ikili ve çok taraflı anlaşmalarla hükümetlerden sağlanıyor ise bunlara “resmi (imtiyazlı) proje kredileri” adı verilmektedir. Proje kredileri, satıcı firmalardan veya yabancı bankalardan sağlanıyor ise “ticari proje kredileri” adını almaktadırlar. İmtiyazlı proje kredilerinde, proje maliyetinin tamamı, sağlanan dış kredi ile karşılanırken, ticari proje kredilerinde proje maliyetinin ancak % 80’i veya % 85’i krediden karşılanmaktadır. Geri kalan % 15 veya % 20’lik miktar “peşinat ödemesi” (advance payment) olarak satıcı firmalara verilmektedir. Peşinat kredileri genellikle 5-6 yıl vadeli olarak ve değişken faizle milletlerarası para piyasalarından temin edilmektedir (Euro loans). Proje kredilerinde borçlu, merkezi hükümet veya kamu yahut da özel sektör kuruluşlarından biridir. Program kredilerinde kullanıcılar hemen hemen bütün ithalatçı kuruluşlar olabildiği halde, proje kredilerinde kullanıcı bir veya birkaç kuruluş olmaktadır. Ülkemizde son yıllarda proje kredilerinin toplam içinde payı önemli ölçüde artış göstermiştir. Yeniden finansman ve borç erteleme kredileri: Bu krediler genellikle, mevcut olan borçların ödenmesinde ortaya çıkan riskleri azaltmak amacıyla alınan kredilerdir.