DİNİN TOPLUMSAL TABAKALAŞMAYA ETKİLERİ

DİNİN TOPLUMSAL TABAKALAŞMAYA ETKİLERİ

Toplumsal tabakalaşma teorileri ile din arasındaki ilişkiyi incele­mek ve din ile tabakalaşma arasındaki modelleri açıklayabilmek.

Her ne kadar toplumsal tabakalaşma konusundaki görüşlerde “din”in de toplum için­de farklılaşma ve tabakalaşmaya katkıda bulunduğunu söyleyenler çıkmışsa da bu et­kiler veya katkılar ekonomik veya diğer toplumsal etkenlere verilen ağırlık nedeniyle ciddi anlamda incelenememiştir. Bu durum bir bakıma anlamlıdır çünkü toplumda dinden kaynaklanmayan farklılaşmaları ve tabakalaşmaları din ekseninde açıklamak sosyal bilimler mantığı çerçevesinde mümkün görünmemektedir. Bu eşitsizliklerin ve adaletsizliklerin kaynağı toplumsal, kültürel veya ekonomik ise onları bu çerçeveler içinde çözümlemek anlamlıdır. Dolayısıyla dinin toplumsal tabakalaşmaya etkisi eğer birinci düzeyde değil ise dinin toplumsa sınıflar, zümreler, statüler veya mesleki yöne­limler üzerindeki etkisini incelemek mantıklı bir çözümleme olmayacaktır.

Ne var ki genel olarak bakıldığında toplumsal tabakalaşmaya dinin etkisinden doğrudan söz edilemese de toplumdaki eşitsizliklerin ve farklılaşmaların din tara­fından meşrulaştırılabileceği yönünde muhafazakâr bir görüşün sosyal bilimlere hakim olduğu söylenebilir. Bu görüşün her zaman tutarlı olmadığı, din ve toplum­sal tabakalaşma arasındaki ilişkiler daha ayrıntılı bir biçimde incelenirse aşikar bir biçimde görülebilir.

Burada, öncelikle dinin toplumda mevcut olan tabakalaşmayı bizatihi kendi içinden teşekkül ettirmesi konusuna değinilecek; akabinde ise dinin farklı bir top­lumsal yapıda toplumsal tabakalaşmayı nasıl yapıcı bir şekilde teşekkül ettirdiği gösterilmeye çalışılacaktır.

Dinin toplumdaki mevcut eşitsizlikleri ve farklılaşmaları meşrulaştırma tarzları­na dair gösterilen en yetkin örnek, kast sistemidir. Kast sistemi, bir yandan toplum­sal tabakalaşmayı bir toplumda en keskin hatlarıyla gösterebilmesi açısından iyi bir örnektir; diğer yandan da toplumsal tabakalaşma ile din arasındaki doğrudan iliş­kiyi çözümleyebilmek açısından yetkin bir tablo sunmaktadır.