Dinî ikaz, İtiraz ve Protestoların Sosyolojik Sonuçla

Dinî ikaz, İtiraz ve Protestoların Sosyolojik Sonuçlan

Müesses bir dinî cemâatin, ümmetin veya kilisenin, teşkilatlanıp müesseseleşerek geleneksel bir hal alması karşısında, çeşitli sebep ve iddialarla dinî ikaz, itiraz ve protestolarda bulunan kimselere başka­larının da iltihakı neticesi hareket kolektif bir karaktere bürünür ve­ya bu tür hareketler temelde birçok kimseleri toplayan bir durum arz ederse, neticede ana dinî cemâat içinde yeni alt grupların veya ondan tamamen ayrılan yeni dinî cemâatlerin teşekkülüne şahit olunur. Bu durum, dinî ikaz, itiraz ve protestoların grup teşkil edici özelliğinden kaynaklanan bir sosyolojik sonuçtur. Şüphesiz dinî ikaz, itiraz veya protesto hareketini başlatanlar daha başlangıçta ana dinî cemâatten ayrılmayı hedef edinmiş olabilir veya tersine en azından başlangıçta bunu hiç düşünmemiş bulunabilirler. Her halükârda, dinî ikaz, itiraz ve protesto hareketleri veya dinî konulardaki çeşitli görüş ayrılıkları ya da başka iç ve dış sebeplerden kaynaklanan dinî hareketler yeni di­nî grup ve cemâatlerin teşekkülüne imkân verebilmektedirler.

Maamafih, bu yeni dinî cemâatlerin birçok çeşitlerinin bulundu­ğu anlaşılmaktadır. Zira yeni dinî cemâat grup veya alt grup gevşek bir yapı ve teşkilatta sahip bir zühd ve takvâ hareketi özelliğine sahip olabileceği gibi, nisbeten daha düzenli bir yapı ve teşkilâta sahip bir ihvan birliği, bir tarikat, bir mezhep veya bağımsız bir dinî grup ya­hut alt grup şeklinde teessüs edebilmektedir. Bunların genel sosyolo­jik özellikleri ve tipik örneklerine göz atmak faydalı olacaktır. ^[1] amaçla sıkı bir disiplin, şiddetli bir dindarlık ve vecd ile karakterize olduklarını beyan etmektedir. Bütün ümmetin ihtidasını amaçlamak­la birlikte, genellikle mahdut sayıdaki üyeleri bünyelerinde toplayan bu cemâatler diğer mü’minlere örnek olmak için sık sık açık dinî top­lantılar düzenlemektedirler.