Din Sosyolojisi

DİN SOSYOLOJİSİNİN KISA TARİHİ

18. yüzyılın aşırı rasyonalizmine (akılcılığına) karşı, tepkisel bir hareket

olarak doğan pozitivist felsefe, 19. yüzyıla damgasını vurmuştur. 19. yüzyıl

aynı zamanda Darwin’in (1809–1882) evrim teorisinin sosyal bilimlere

uygulandığı bir dönemdir. Darwinizmin evrimci görüşlerinin etkisiyle din

sosyolojisi çalışmalarında, ilkel denilen toplumların dinleri araştırılmış, dinin

kaynağı ve buradan hareketle dini evrimin (tekâmül) aşamaları açıklanmaya

çalışılmıştır.

Sosyolojinin isim babası Auguste Comte, pozitivist felsefenin de en önde

gelen temsilcilerindendir. O, pozitif yöntemin bilimler için zorunlu olduğunu,

gözleme, deneye ve yasaların tespitine dayanan bu yöntemin, teolojik ve

metafizik alanlara da yayılması gerektiğini söyler. Comte’nin genel sosyoloji

gibi din sosyolojisinin de kurucusu olduğu kabul edilir. Ancak onda bugün

anlaşılan anlamda bir din sosyolojisinin varlığından söz etmek mümkün

değildir. Çünkü onun sosyolojisi normatif özelliklerle tam bir sosyal felsefe

karakterine sahiptir. Hatta onun eserinde sosyoloji ile din kelimeleri bir ve

aynı şeyi ifade eder görünmektedir.

Comte’nin sosyolojisi sosyal statik ve sosyal dinamik olmak üzere iki

bölümden oluşur. Sosyal statik, bir toplumu kuran ve yaşatan temel öğelerin

ve bunların birbirleriyle olan ilişkilerini düzen halindeki, durgunluk içindeki

yasalarını tespit eder. Sosyal dinamik ise bu temel öğelerin tarih boyunca

gelişmesini, dinamiğini, ilerlemesini inceler. Ona göre sosyal statik, toplumsal

düzenin, sosyal dinamik de ilerlemenin bilimi idi. Ancak her iki bölümün

de temel öğesi dindi.

Statik açıdan toplumu meydana getiren üç temel öğe; aile, devlet ve

dindir. Bunlarsız bir toplum kurulamaz. Toplum düzeninin tam veya eksikliği,

iyi veya kötü olması bunlar arasındaki ilişkiye bağlıdır. Din, aile ve

devlet gibi insanın doğasından çıkan ve toplum halinde yaşayan insan için

zorunlu bir kurumdur. Nerede bir insan toplumu varsa orada bir din vardır.

Diğer sosyal kurumlar gibi din de değişebilir, gelişebilir ama 18. yüzyıl

filozoflarının sandığı gibi ortadan kalkamaz. Bu tespitlerden sonra Auguste

Comte, kurmayı tasarladığı pozitif toplumun pozitif bir dini olması gerektiğini

ileri sürerek din kurucusu olarak ortaya çıkmaktadır. Hatta o, kurduğu

bu pozitif dinin ilmihalini bile yazmıştır.

19

Emile Durkheim (1858–1917)

Önceki sayfa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Sonraki sayfa