DETANT (YUMUŞAMA)
Uluslararası sistemde
mevcut bloklararası gerginlik politikasının 1.960’lardan sonra giderek
azalmasına verilen ad. II.Dünya Savaşı’n-dan sonra kurulan iki kutuplu
uluslararası siyasal sistemde bloklar arası İlişkiler 1960’tı yıllara kadar
soğuk savaş deyimi ile ifade edilen gerginlik politikası çerçevesinde yürümüş,
bu tarihten sonra çeşitli faktörlerin etkisi ile yumuşamaya girilmiştir. 1955
Bandung zirvesi İle başlayan ve giderek güçlenen Üçüncü Dünya harekeli,
nükleer silah teknolojisindeki gelişmeler, 1962yılında dünyayı bir savaşın
eşiğine gel iren Küba füze krizi, bloklara karşı ciddi güçlerin ortaya
çıkması gibi faktörler bloklar arasında yumuşamanın başlamasını teşvik
etmiştir. ABD’de Nixon-Kissingcr, SSCB’de Brcjnev’in yönetimleri döneminde,
devam eden Vietnam savaşına rağmen, ilişkilerde bclirli bir yumuşama dönemine
girilmiş, soğuk savaşın yerine, görüşmeler, karşılıklı diyalog ve belirli
konularda iş birliğine yönelinmiştir.
Yumuşama sürecinde
göze çarpan önemli gelişmelerin ABD ile SSCB arasında 1969-1972 yılları
arasında sürdürülen stratejik silahların sınırlandırılması görüşmeleri sonunda
1972’de SALT-I antlaşmasının imzalanması, aynı yıl Nixon’un Çin’i ziyareti ve
müteakiben Çin’in bir süper güç olduğunun teyidi ile BM Güvenlik Konseyine
kabul edilmesi gelir. Yine aynı çerçevede 1975 HelsinkiNihaî Senedinin 35 ülke
tarafından imzalanması, II.Dün-ya Savaşı sonrası sınırların tüm ülkelerce kabulü
gibi ilkelerin Avrupalı ülkelerce onaylanması kayda değer gelişmelerdendir.
Helsinki Senedi ile fikirlerin ve insanların özgürce dolaşmaları ve insan
haklarına önem verilmesi ilkeleri de getirilmiştir.
1979’da SSCB’nİn
Afganistan’ı işgali ve buna karşı ABD’nin SSCB’ye ambargo uygulaması, bazı
ülkelerin 1984 Moskova olimpiyatlarını boykot etmeleri mevcut yumuşamaya darbe
indirdiyse de, SSCB’de Gorbaçov’un İktidara gelmesinden sonra izlediği
politika iki bloku birbirlerine daha da yaklaştırmıştır. 1988’de ABD ile SSCB
arasında silahlanma yarışının durdurulması ve Orta menzilli nükleer silahların
imha edilmesi antlaşmasının imzalanması, SSCB’nİn Afganistan’dan çekilmesi,
İran-Irak savaşında ateşkesin sağlanması mevcut yumuşamayı daha da İleriye
götürmüş, bloklar arasındaki güvensiz ortamın ortadan kaldırılmasında önemli
etkileri olmuştur.
Soğuk Savaşı izleyen
yumuşama döneminde Doğu ve Batı bloku ülkeleri arasında iktisadî iş birliğine
yönelik çeşitli faaliyetler görülmüştür.
Davut DURSUN Bk. Banş;
Soğuk Savaş; Süper Güçler.