Desiderius Erasmus Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Erasmus, 1506-1508 arasında Venedik’te Adagia (“Özdeyişler”) adlı bir kitap yazdı. İlk Çağ Yunan ve Roma yazarlarından derlediği 3.000 kadar özdeyişi içeren yapıt, İlk Çağ bilgeliğini, Atina ve Roma uygarlıklarım ele alır. 1516’da yayımladığı Eski Yunanca Incil ise Hıristiyan dünyasında yankı uyandırdı. Erasmus, 1504’te Belçika’dayken, L.Valla’mn, Latince Incil’in yetersizliğini konu alan Annotationes (“Yorumlar”) adlı yapıtını okumuş ve bundan etkilenerek Incil’in en gerçek biçimine varmayı kendine amaç edinmişti. Eski Yunanca öğrenip, değişik elyazmalarını ve Kilise Babaları’nm aktardıklarını karşılaştırarak yazdığı yapıt, yer yer tutarsız olmakla birlikte, en doğru Incil metinlerinden biri sayılır.

1509’da İngiltere’de yazdığı kısa adıyla Encomi-um moria’de (Deliliğe Methiye) Hıristiyanlık ve Platonculuk arasında ilişki kurar. Ona göre bu görüşlerin ikisi de gövdenin tine engel olduğuna inanmaktadır. Bütün sorunlar, gölgeleri gerçek sananlardan ve görülemeyecek şeyleri görmeye çabalayan sofistlerden kaynaklanmaktadır. Erasmus bunların karşısına yalın bir Hıristiyanlık anlayışı koymuştur.

Kilise’de bir reform yapılması gereğini savunan, ancak Reformcular’ı ve Luther’i katı, dogmacı diye nitelendiren Erasmus, 1524’te De Libero Arbitro’yn (“Özgür İstenç Üstüne”) yayımladı. Yapıtta, Tanrı “ide”sini taşıyan insanın, Tanrı’nın kölesi olamayacağını, özgür istenci olduğunu, evrende her türlü baskıdan uzak kalması gerektiğini belirtir. Doğası gereği iyi olan insan, kimi tanrıbilim sorunlarını çözümlemede yetersiz olabilir. Ancak bunun için, kilisenin açıklamalarıyla yetinmesi de gerekli değildir. Luther, Erasmus’u De Servo Arbitrio (“Bağımlı İstenç Üstüne”) ile yanıtlamış ve ona Hıristiyanlık’ta kuşkuculuğa ve belirsizliğe yer olmadığını anımsat-mıştır.

Erasmus Incil ile İlk Çağ felsefesi arasında bağ kurarken özellikle Platon ve Sokrates’ten etkilendi. Dine bağlılığı soyut dizgelerde değil, yaşamın kendisinde aradı. Ona göre, Kilise Babaları ve İncil’in dışında, kuramlar, tartışmalar yol gösterici olamaz. Orta Çağ’da eğitimin gelişmesine katkıda bulunan Erasmus, din ve ahlak konularındaki insancıl, kuşkucu yaklaşımı nedeniyle Aydınlanma felsefesi üzerinde etkili olmuştur.

• YAPITLAR (başlıca): Enchiridion Militis Christiani, 1501, (“Hıristiyanlık’ı Savunan El Kitabı”); Adagia, 1508, (“Özdeyişler”); Encomium Moriae, 1509, (Deliliğe Methiye, 1941); De Libero Arbitrio, 1524, (“Özgür İstenç Üstüne”).

• KAYNAKLAR: J.Huizinga, Erasmus and the Age of Reformation, 1.957; R.H.Popkin, The History of Scepticism from Erasmus to Descartes, 1964.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi