Deniz ulaşımı Nedir? Deniz ulaşımı Anlamı ve Hakkında Bilgi
Deniz ulaşımı nedir? Denizyolu ve vasıtaları ile sağlanan ulaşım. Denizlerle uzak yakın irtibatı olan devletlerin kurulup büyümeye başladığından beri, denizlerde hakimiyet ve deniz ticaretinde üstünlük kurma çalışmaları, o devletlerin yaşamalarının devamı için ana mesele olmuştur. Milattan önce ve sonra o günün büyük devletlerinden pekçoğu deniz hakimiyeti için mücadele etmişler, çeşitli devirlerde kuvvetlerine göre hakimiyeti uzun veya kısa zaman devam ettirmişlerdir. Fenikeliler, Kartacalılar, Romalılar, Mısırlılar gibi Selçuklu Devletinin Anadolu sahillerine hakimiyetiyle ilk Türk tersane ve donanması kuruldu. Çaka Beyle başlayan, Turgut Reis ve Barbaros Hayreddin’le varılan Akdeniz hakimiyeti, uzun seneler devam etmiştir. Deniz ulaşımını karayollarındaki hakimiyet, denetim ve emniyetle koruyan Türkler, dünya ticaret yollarını asırlarca ellerinde tutarak Akdeniz, Kızıldeniz ve Hint Okyanusunu birleştiren ticaretin hakimi olmuşlardır. Deniz hakimiyeti yanında hakim olunan yerlerde ticarete de gereken değer verilmiştir. Deniz ticareti ile uğraşanlara “gemi esnafı” denirdi. Gemiciler Loncasında gemi esnafından meydana gelen ve geçimlerini denizlerden sağlayan insanlar yer alırdı. On dokuzuncu yüzyıl ortalarında başlayan deniz ticaretinin gelişmesiyle Bahriye Nezaretinden ayrılıp 1843 yılında Fevaid-i Osmaniye adı altında yolucu ve yük taşıyan Denizcilik Kuruluşu tüzel kişiliği oluşturulmuştur. 1857 yılında Şirket-i Hayriye adı altında Osmanlıların ilk yüz hisseli anonim şirketi kurulmuştur. Bu kuruluşlardan Şirket-i Hayriye Boğaçiçi’nde yolcu taşıma hizmetleri gösterirken Fevaid-i Osmaniye Marmara’da faaliyet göstermiştir. Daha sonra Fevaid-i Osmaniye Akdeniz ve Karadeniz’de vapur işletmeye başlamıştır. Bu şirket 1870’te İdare-i Aziziye ve 1878’de İdari Mahsusa adlarını alarak 1910 yılına kadar sürdürmüştür. 1910 yılında kurulan Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi, Cumhuriyetin ilan edildiği döneme kadar görevini sürdürmüş, 1925 yılında Seyr-i Sefain Müdüriyet-i Umumiyesi adını almıştır. Bu tarihe kadar Türk limanları arasında yolcu ve yük nakliyatı yapabilen yabancı gemilerin Türk sularında çalışmaları 1 Temmuz 1926’da yürürlüğe giren Kabotaj Kanunu ile son bulmuştur. Bu tarih aynı zamanda deniz ulaşımının Türk gemilerinin eline geçmesi tarihi sayılmaktadır. 1944’te Devlet Deniz Yolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü kurulmuştur. Bu arada kıyı güvenliğini sağlayan şirket satın alınmış, 94 yıllık mazisi bulunan Şirket-i Hayriye de 1945’te Umum Müdürlüğe katılmıştır. Denizcilik Bankası: Denizcilik Bankası TAO 10 Ağustos 1951 tarihinde yürürlüğe giren 5842 sayılı Denizcilik Bankası TAO Kanunu ile özel hukuk hükümlerine tabi bir anonim ortaklık kurulmuştur. Denizcilik Bankası Kuruluş Kanunu hükümlerine göre, “Türk sularında ve yabancı denizlerde ulaştırma işlerini ve bu işlerle ilgili her türlü teşebbüslerde bu kanunda gösterilen diğer hizmetleri yapmak ve bu kanunla hususi hukuk hükümlerine göre idare edilmek üzere” görevli ve yetkili kılınmıştır. Bankanın görevleri şunlardır: Liman hizmetleri, karasularımızda can ve mal emniyeti hizmetleri, denizde gemi kurtarma hizmetleri, şehir hatları hizmetleri. Bu hizmetler bankaya görev olarak verilmiş olup, tekel hizmeti olarak yerine getirilmektedir. 1984 yılında Türkiye Denizcilik İşletmeleri ünvanı alan kuruluşun görevleri şunlardır:Liman hizmetleri, karasularımızda can ve mal emniyeti hizmetleri, denizde gemi kurtarma hizmetleri, şehir hatları hizmetleridir. Hatlar A. Boğaz hattı:27 iskelesi mevcuttur. B. Marmara hattı:Toplam 17 uğrak yeri vardır. C. Haliç hattı: 8 İskelesi vardır. D. İzmit hattı:Toplam 7 iskelesi vardır. E. Araba vapur hattı:Toplam 15 iskelesi vardır. Gemi Kurtarma İşletmesi, Karadeniz’de Şile Feneri ile Karaburun Feneri arasındaki Türk karasuları ile Ege Denizinde Bozcaada ve İmroz Adası sahilleri de dahil olmak üzere Bababurnu ile Saroz Körfezinde Kilimli mevkii arasındaki Türk karasularında ve bu iki hudud arasında kalan Karadeniz ve Çanakkale Boğazları ile Marmara Denizi (İstanbul Boğazı dahil) ve Akdeniz’de kazaya uğrayan savaş gemileri hariç 300 rüsum tonilatodan yukarı gemilerin ve yüklerinin kurtarma ve yardım işlerini tekel olarak yapmakla görevlidir. Türkiye Gemi Sanayi A.Ş.: 1984 yılı sonunda uzmanlık alanlarına göre yeniden reorganize edilen faaliyetleri içinde tersanelerin çalışmaları Türkiye Gemi Sanayi A.Ş. GenelMüdürlüğü tarafından gerçekleştirilmektedir. Tersaneler:1. Haliç Tersanesi (tersane alanı: 75.000 m 2 )
2. Camialtı Tersanesi (tersane alanı: 72.000 m 2 ) 3. İstinye Tersanesi (tersane alanı: 26.214 m 2 ) 4. Alaybey Tersanesi (halihazır: 70.000 m 2 , genişletildikten sonra: 80.000 m 2 ) 5. Pendik Tersanesi (tersane alanı: 953.000 m 2 )