Deneme Nedir, Nasıl Yazılır, Örnek

Yazarın kendi seçtiği bir konu üzerinde şahsî görüşlerini serbest bir şekilde derinleştirerek yazdığı bir türdür. Bu yazılar; dînin, ilmin, ahlâkın ve felsefik sistemlerin kurallarına önem vermeden yazıldığı için kıymetleri çoğunlukla şahsî plânda kalır ve genele mâl olmaz.

Deneme türünde öğretici edâsına bürünmeden öğretmek, kesin sonuçlara varmadan eleştirmek, ispata kalkışmadan ve belgelere başvurmadan netîcelere varmak yolu tutulur. Bütün bunlar eserin tamâmıyla şahsî olmasını sağladığı gibi sistemli inanç, idrak ve düşünceler yanında bu eserleri değersiz kılar.

Bu türün sınırlarını çizmek zordur. Çok defâ şekil bakımından tenkid ve sohbetle konu olarak da felsefe ve ilimle karışır.

Bu türün dünyâdaki en meşhur ismi Montaigne’dir. Daha sonraki yıllarda İngiliz yazarlar tarafından geliştirilmiştir. Ünlü İngiliz denemecileri arasında Francis Bacon, Joseph Addison ile İrlandalı Richard Steele sayılabilir. ABD’li en ünlü deneme yazarları Ralph Waldo Emerson ile Henry David Thoreau’dur.

Deneme türü Türk edebiyatına, batı edebiyatlarının etkisiyle Tanzimat’tan sonra girmiş ve Cumhuriyet’ten sonra gelişmiştir. Türk edebiyâtında Ahmed Hâşim, Ahmet Hamdi Tanpınar, Nurullah Ataç, Suud Kemâl Yetkin, Melih Cevdet Anday, Mehmed Kaplan, Sezâi Karakoç bu türde eser veren isimlerdendir. Araştırıcı zekâyı, nesir dilini kullanmakta ustalığı, dünyaya ve insanlara ait kuvvetli gözlemleri, geniş kültürü gerektiren türün en başarılı örneklerini Nurullah Ataç vermiştir.

Deneme Nasıl Yazılır…