33Sosyoloji Sözlüğü

DEMAGOJİ

 

DEMAGOJİ

 

Demagoji kelimesi,
günlük konuşma dilinde karşısında kil eri yanıltacak şekilde söz söyle­me
anlamını taşır. Görünüşte doğru, mantıki bakımdan eksiksiz, aslındaysa
başkalarını al­datmak için söylenen sözdür. Eski dilde bu kavram için
“mugalata” kelimesi kullanılırdı. Demagog’un mantık kurgusu öyle
ustacadır ki, ilk anda derhal inanılır, hiç olmazsa kitle­ler üzerinde bu tür
sözlerin yanlış yönlendir­me bakımından etkisi vardır. Esasında dema­gojinin
özünde bir kimsenin veya bir grubun duygularını kamçılayarak, gerçek dışı fakat
mantıklı sözler söyleyerek onları kazanma Özelliği vardır. Ne var ki,
kullanılan mantık ör­güsü ne kadar güçlü olursa olsun muhteva ba­kımından
boşluğu ve yanıltıcılığı çok geçmeden anlaşılır.

Yunanca demos (halk)
ve ago (kendine çek­mek) kelimelerinden meydana gelen demago­ji terimini
“Politika” adlı eserinde kullanan Aristo, demokrasinin, yani halk
yönetimininin bozulmuş, soysuzlaşmış biçimine bu adı ver­miş ve bir toplumun
duygularını yanıltarak kendi çıkarını yürütme yolu olarak tanımla­mıştır.

Hakikatin ekseninden
saptırılması yolunun kesilmesi anlamında, günlükkonuşma dilinde­ki demagoji İle
Aristo’nun kullandığı anlamda­ki demagoji arasında yakın bir ilişki vardır.

Demagoglar, hiç bir
zaman yeni gerçekler söylemezler, sadece bilinen gerçeklerden ya­rarlanarak
hakikati saptırırlar. Fakat kullanı­lan mantık örgüsü kimi zaman çok girift
olabil­diğinden, demagoji yapıldığı uzunca bir süre anlaşılmayabilir. Özellikle
kavram kargaşası­nın mevcut olduğu kültürel ortamda demago­ji yoğunlaşabileceği
gibi, bizzat demagojinin de kavram kargaşasına yol açacağı unutulma­malıdır.

Rasim ÖZDENÖREN bk.
Paradoks.