DAVRANIŞ BOZUKLUĞU

 

Psikoloji, kendisini
davranışın ölçülebilir ni­teliğinden dolayı “insan ve hayvan davranışı­nın
bilimi” olarak tanımlamakta, böylelikle İn­sanın düşünce ve duygu gibi
zihinsel unsurları­nı davranış kavramına indirgemektedir. Dav­ranış, bu kadar
geniş bir muhtevada elealının-ca davranış bozuklukları kavramı da tıptaki
(psikiyatrideki) ruhsal bozukluklar anlamına gelmektedir.

Davranış bozuklukları
psikolojik perspektif­ten, çok basitleştirilmiş olarak şu başlıklar altında
incelenebilirler.

Hafif uyum
problemle/i: Yaygın olarak görü-lürierve gündelik hayatın seyri sırasında orta­ya
çıkarlar. Kısa sürelidirler, neden olan şart­lar ortadan kalktığında veya birey
bu şartlara uyum saglayabildigin.de kendiliklerinden kay­bolurlar. Dürtüleri
engelleyerek kişiyi mutsuz­luğa sokarlar, faaliyetlerini engellerler.

Psiktmevmük tepkiler.
Sıkıntı ve bireyin sıkın­tısını çeşitli savunma mekanizmaları aracılığıy­la
azaltma çabalan karakteristiktir. Sıkıntı, psikonevrotîk tepkilerin hepsinde
ortaya çıkan bir belirti olabildiği gibi, kendisi kişiyi asıl olarak rahatsız
eden bir psikonevrotik tep­ki halini de alabilir. Bu durum genellikle “ne
olduğu, neden olduğu bilinmeyen, kötü bir olayla karşılaşılacağı” şeklinde
ifade edilir. Psi-konevroük tepkiler ayrıca a) Bir durum veya nesneden saçma
olduğunu bile bile yoğun kor­kular (fobi), b) Saçma olduğu söylenildiği hal­de
kafaya zorla sokulduğu hissi veren bir fikre takılmalar ve örneğin el yıkama
gibi belirli kalıp davranışları sürekli tekrarlamalar (obse-sif-kompulsiyon),
c) Psikolojik bir iç çatışma halinden kurtulmak için onu fiziksel bir
bclirti-ye, Örneğin, vücudun bir tarafının tutmaması­na çevirmeler veya çoğul
kişilik, unutkanlık gibi yaşantılarla kişilikte geçici yarılma ve dağılma
görünümleri (konversiyon, dissosias-yon), e) Örseleyici bir olayı veya bîr
yakınının kaybını olağan üstü bir şekilde, ruhsat bir çöküntüye girecek kadar
şiddetli yaşamalar (reaktif depresyon) şeklinde özetlenebilirler.

Kişilik bozukluk/an:
Çevresinin kendi istekle­rine göre düzenlenmesini İsteyen, sürekli ken­di
benliklerini esas alan yerleşik bir kişilik yapısının sonucunda görünürler. Bir
çok kişi­lik bozukluğu türü vardır. Her türde kendileri­ne özgü şiddetli uyum
problemleri olur. Özel­likle sosyo-patik kişilik bozukluklarında ilaç ve madde
bağımlılıkları, cinsel sapkınlıklar, suç işlemeler, sürekli kendini haklı
görme, sorumsuzluk ve sadakatsizlik tutumları çok yaygındır.

Psikotik tepkiler.
Davranış bozukluklarının en ağır şeklidirler. Psikoza girmiş bir bireyin
gerçeği değerlendirme yetisi ileri derecede hasara uğramıştır. Çoğu kere
hastanede yata­rak tedavileri gerekir. Psikotik tepkilerin mizaçla ilgili
olanları ya ağır ruhsal çöküntü­ler (depresyon) veya neşe taşmaları, canlılık
ve hareketlilikle (mani) karakterize edilir ya da bu mizacın her iki zıt kutbu
bir kişide nöbetleşe olarak birbirlerini takip ederler. Paranoİd tepkilerde
ise, sistemleşmiş, gerçek­le ilgisi olmayan, mantıksız İddialar (hezeyan)
bulunur. Bunlar daha ziyade büyüklük ve kötülük görme hezeyanları şcklindcdirler.
Şizofrenide, paranoid bozukluklardan farklı olarak hezeyanlar sistemli
değildir, kısa süreli ve değişkendirler. Şizofreniklerde ayrıca, olmayan bir
nesne veya durumu varmış gibi algılamalar (halüsinasyon); çağrışımlarda kop­malar;
saçma,’anlaşılmaz bir konuşma; kendi içlerine çekilme, referans fikirleri gibi
belirti­ler de olur. Bazı şiz”ofrcnî gürleri şiddetli bir yıkım göstererek
çocukluğun ilk aşamalarına kadar geri giderken (hebe freni), yine bazı
şizofrenikler yerlerinden hiç kıpırdamayacak, beden pozisyonu hiç tepkisiz,
sabit bîr halde tutacak kadar çevreye İlgisiz, negativist (olum­suz) belirtiler
(katatoni) gösterirler. Kimi psikotik tepkiler İse bedensel bir rahatsızlığa,
yaş­lılığa, ilaç ve madde bağımlılıklarına bağlı ola­rak ortaya çıkarlar
(organik beyin sendromla-rı).

Davranış
bozukluklarının bu basitleştirilmiş sınıflaması cinsel işlev bozuklukları gibi
diğer birçok bozukluğu kapsamaz. Davranış bozuk­luklarının görünümleri, yaşa ve
kültürlere göre değişir. Çocukların, ergenlerin ve İleri yaşta olanların
davranış bozuklukları çok ken­dilerine özgü ve değişik biryapı arz ederler.

(SBA) Bkz.: Histen,
Bilinç Bozuklukları, Psikiyatri.