Darüttalimi Musiki Nedir, Tarihçesi, Özellikleri, Hakkında Bilgi
Darüttalimi Mûsikî. İstanbul’da kurulan Türk mûsikisi cemiyeti ve topluluğu.
1912 yılında bestekâr ve ud sanatçısı Fahri Bey (Kopuz) yönetiminde Şehzade-başı’nda faaliyetine başladı. Bazı yayınlarda kuruluş tarihinin 1916 yılı olarak gösterilmesi yanlıştır. Amacı Türk mûsikisini geliştirmek, ses ve saz sanatkârlan yetiştirmek olan cemiyetin kurucuları Fahri Bey, kemanî ve piyanist Re-şad Bey (Erer), neyzen İhsan Aziz Bey ve kanunî Âmâ Nâzım’dır. Dârütta’lîm-i Müsikî’nin kurucuları dışındaki ilk üyeleri arasında neyzen İhsan Bey, kemanî ve tanburî Ömer Bey, tanburî Ahmed Neş’et Bey. kemanî ve ûdî Hâşim Bey, hanende Sıdkı ve Hafız Memduh (imre) beylerle hanende Arap Cemal Bey (Câlân) bulunmaktadır. Gerek öğretici gerekse icracı olarak görev alan bu sanatçı kadrosu sonraları şu isimlerle genişledi: Kemanî Ahmed Cevdet Bey (Çağla), kanunî Hasan Ferid Bey (Alnar), kanunî Vitali Efendi, tanburî İzzeddin Bey (Ökte). santurî Zühdü Bey (Bardakoğlu), santurî Nebile Nâzım Hanım, üdî ve tanburî Se-lâhattin Bey (Pınar), kemençevî Hafîd Bey, kanunî Nâime Hanım (Sipahi), piyanist Fevzi Bey (Arslangil), hanende Celâl Bey (Tokses), hanende Mustafa Zeki Bey (Çağlarman), Hâmid Bey (Dikses), Hafız Burhan Bey (Sesyılmaz), Sabri Süha Bey (Ansen). Mustafa Bey (Çağlar), Safiye Hanım (Ayla). İlk yıllarda Suphi Bey (Ezgi) klasik eserler meşki, Hüseyin Sadeddin Bey de (Arel) nazariyat dersleri verdi. Onların öğrencisi olan Fahri Kopuz, sonraki yıllarda ud derslerinin yanı sıra usul ve makam derslerini de vermeye başlamıştır. Dönemin ünlü musikişinaslarının ders verdiği ve çok sayıda talebenin yetiştiği bu özel kurum, eğitim ve öğretimin yanı sıra hoca ve talebelerden meydana gelen Dârütta’lîm-i Mûsikî Heyeti adlı icra topluluğu ile de seviyeli konserler vermiş ve plaklar doldurmuştur. Bu klasik Türk mûsikisi konserleri sırasıyla Beyazıt’taki Moda ve Merkez kıraathanelerinde, daha sonra Şehzadebaşı’ndaki Şems Kıraathanesi’nde perşembe, cuma ve pazar günleri, ayrıca ramazan ayında her akşam düzenli bir şekilde devam etmiş ve devrin mûsiki severlerinin çok yakın ilgisiyle karşılanmıştır. Heyet bu başarılı icralarını iki defa Almanya ve üç defa Mısır’da verdiği konserlerle de sürdürmüştür.
Özel mûsiki kurumlarının en uzun ömürlüsü olan ve zamanın gözde bir mûsiki okulu haline gelen Dârütta’lîm-i Mûsiki, ayrıca gerçekleştirdiği yaprak ve defter biçimindeki nota yayını ile de Türk mûsikisi repertuvarına önemli katkılarda bulunmuş, üç seri küçük, bir seri de orta boy nota yayını yapmıştır. Üzerinde seri numarası bulunan küçük boy yayınlardan iki serinin kapaklarında Arap harfleriyle neşredilenlerinde tanbur çalan kız, Latin harfleriyle yayımlananlarında ise lir kompozisyonu bulunmaktadır. Bu serilerden biri perakende notalar, diğeri fasıl defterleri şeklindedir. Küçük boy nota serisinin üçüncüsü de “suda yüzen kuğu” kapak kompozisyonu ile “Âsâr-ı Nefîse-i Mûsikiyye” adı altında neşredilmiş perakende notalardır. Orta boy yayınlar ise perakende notalar, İzak Algazi külliyatı, suzidil fasıl defteri ve Ali Salâhî Bey’in ud metodudur. Ayrıca “Tanburî Cemil Külliyatı” bu seride yayımlanmıştır.
Dârütta’lîm-i Mûsikî çeşitli plaklar da yapmıştır. Odeon firmasınca kaydedilen yetmiş sekiz devirli bu plakların yüz etiketlerinde kurumun ismi “Conservatoi-re Turque” şeklinde kaydedilmiştir.
Yirmi yıl kadar büyük bir canlılıkla faaliyetlerini sürdüren Dârütta’lîm-i Mûsiki. 1931’de bazı üyelerin ayrılması üzerine dağıldı. Bir müddet sonra Fahri Kopuz tarafından yeniden faaliyete geçirildiyse de onun 1939’da Ankara Radyosu’nda görev almasıyla kapandı.
Dârittta’lim-ı Mûsiki Heyetı’nden bir grup (soldan sağa Kemanî Cevdet Cağla, kanunî Nâime Sipahi, neyzen ihsan Bey. kanunî Ferid Alnar, ûdî Fahri Kopuz, hanende Zeki Cağlarman, hafız Memduh ve Celâl Tokses; Vural Sozer)
Diyanet İslam Ansiklopedisi