Darimi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fazl ed-Dârimî (ö. 255/869) es-Sünen adlı eseriyle tanınan hadis, tefsir ve fıkıh âlimi.

181’de (797 98) doğdu. Semerkantlı olup Temîm kabilesinin Dârim koluna mensuptur. Zâhidierin çokça bulundu­ğu bir çevrede yetişti. Hadis öğrenimi için Hicaz. Mısır. Şam, Irak, Küfe ve Ho­rasan gibi ilim merkezlerini dolaştı. Nadr b. Şümeyl, Yezîd b. Hârûn. Hâlid b. Mah-led, Muhammed b. Selâm el-Bîkendî. Af-fân b. Müslim vb. âlimlerden ilim tahsil etti. Daha sonra Bağdat’a gidip orada hadis rivayet etti. Buhârî, Müslim. Ebû Dâvûd. Tirmizî, Nesâî, Ebû Zür’a, Ebû Ha­tim, Baki b. Mahled gibi meşhur âlim­ler öğrencileri arasında yer aldı. Buhârî el-Câmi’u’ş-şahîh dışındaki eserlerin­de, Müslim el-Câmicu’ş-şahîh”mûe. Ebû Dâvûd ve Tirmizî sünenlerinde, Nesâî ise es-Sünen dışındaki eserlerinde on­dan hadis rivayet etmişlerdir. Sade ve zâhidâne bir hayat yaşayan Dârimî sul­tanın ısrarı üzerine Semarkant kadılığı görevini kabul etmişse de bir defa hü­küm verdikten sonra kadılıktan ayrılmış­tır. 8 Zilhicce[485] tarihin­de Merv’de vefat eden Dârimî bir gün sonra cumaya rastlayan arefe günü def­nedildi.

Dârimî son derece zeki, yumuşak huy­lu, güvenilir bir kimse idi. Ahmed b. Han-bel onun kanaatkârlığını anlatırken, “Ona servetler sunuldu, fakat iltifat etmedi” derdi. Tefsir ve fıkıh sahalarında da oto­rite olmakla beraber daha çok hadis il-mindeki geniş bilgisi ve titizliğiyle tanın­mış, hicrî III. yüzyılda hadis ilminin mer­kezi haline gelen Horasan bölgesinde yetişen âlimlerin önde gelenlerinden bi­ri olmuştur. Mısır ve Şam gibi bölgelerde çağdaşı olan Buhârfnin henüz bilin­mediği sıralarda o tanınmaktaydı. Dâri­mî cerh ve ta’dîl ilminde de görüşüne itibar edilen bir âlim olup Ahmed b. Han-bei ile Ebû Hatim er-Râzî onun hadis tenkidi konusunda otorite olduğunu ifa­de etmişlerdir. Nitekim Ahmed b. Hanbel Dârimrnin görüşüne uyarak Yahya el-Himmânî’den rivayeti terketmiştir. Tirmizî de es-Süneifinde yer alan cerh ve ta’dîl ile ilgili bilgilerin bir kısmını Dâ-rimrden aldığını belirtmiştir. Böylece ge­rek hadis öğretimi faaliyetleriyle, gerek­se kitap telifi çalışmalarıyla hadis ilminin Semerkant’ta yayılmasında ve bu ilimle ilgili bazı yanlış bilgilerin düzeltilmesin­de onun büyük hizmeti geçmiştir. Zama­nının önemli siyasî ve itikadî meselesi haline gelen halku’l-Kur’ân konusun­da Dârimî de sorguya çekilmiş, fakat her­hangi bir cevap vermemişti. Dârimrnin Hanbelî olduğu İleri sürülmüşse de es-Sünen “inde bazı hadislerden sonra be­lirttiği görüşlerinden onun herhangi bir mezhebe bağlı olmayan bir müetehid ol­duğu anlaşılmaktadır.

Eserleri

1- es-Sünen’. Eser el-Müsned diye de anılır. Kaynaklarda el-Müs-nedü’l~câmic, el-Câmicu’s-sahîh adla­rıyla geçen eserler de bu olmalıdır. Bab başlıklarında fıkhî görüşlerini belirtme­si, bir hadisi İhtiva ettiği konulara göre çeşitli bölümlerde tekrarlaması gibi özel­likleriyle Şahîh-i Buhârî’yi andıran eser Kanpûr (1293), Haydarâbâd (1309), Delhi (1337), Dımaşk (1349) ve Beyrut’ta (1407/ 1987) basılmıştır.

2- eş-Şüidşiyyâf. Dârimî’nin es-Sünen’deki üç râvili (sülâsiyyât) yirmi üç hadisin bir araya getiril­diği bu eseri Abdülhamîd Şânûha Tahrîcü Sülâşiyyâti’l-Buhârî, et-Tirmizî, İbn Mâce, ed-Dârimî adlı kitap içinde yayımlamıştır (Beyrut 1985). Ali Rızâ Ab­dullah ve Ahmed Bezre de adı geçen dört sülâsiyyâta Abd b. Humeyd ile Taberânî’ninkileri de ilâve ederek altı sülâsiy-yâtı bir arada yayımlamışlardır[486]. Bu neşirde Dârimî’nin es-Şüydşiyydf ında on beş hadis bulunmak­tadır. Dârimî’nin bunlardan başka et-Tef-sîrve Kitâbü’s-Sünne adlı iki eserinin daha olduğu kaydedilmektedir. Hediy-yetü’l-‘ârifîn’de (1, 441) Dârimî’ye nis-bet edilen Kitâbü Şavmi’l-müstehâza-ti’l-mütehayyire onun değil Ebü’l-Ferec ed-Dârimî’nindir.[487]

Dârimî hakkında, Ezher Üniversitesi’n-de, Muhammed Abdullah Muhammed Adi ed-Dârimî ve cühûdühû îi’1-hadîş adıyla bir doktora tezi (1973), Ümmülku-râ Üniversitesi’nde Seyfürrahman Musta­fa Zevâ’idü’d-Dârimî ‘ale’I-Kütübi’s-sitte mine’I-ehâdîşi’l-merfû’a (1397/ 1977), Ahmet Yıldırım da Uludağ Üniver­sitesi İlahiyat Fakültesi’nde Dârimî ve Sünen’i (1990) adıyla birer yüksek lisans tezi hazırlamışlardır.

Diyanet İslam Ansiklopedisi