Danyal Peygamber

Dânîyal. Dâniyal, Daniel, Beni İsrâil peygam­berlerinden olup, İslâm kaynaklarında adı pek az görülür. Taberi’nin anlattığına göre, Dâniyâl Buht Nasr tarafından Kudüs’te alınan esirler arasında idi; hükümdar, akıl ve irfanını tak­dir ettiği için, onu kendisine sır kâtibi yap­mıştır (krş. Ahd-i atîk, Dâniyâl, I, 1—6). Bundan sonra Dâniyâl Kayhusrav’e hak dinini kabul ettirmiş (krş, ayn. esr., fasıl  XIV, 42), Kayhusrav ona vezirlik tevcih etmişti. Daniyal hükümdardan İsrail oğullarının Kudüs’e dön­melerine ve şehir ile mabedi yeniden inşa etmelerine izin istemiş, Kayhusrav de İsrâililerin bu arzularını kabul etmiş ; fakat Dâniyâl’i bırakmayarak, yanında alıkoymuş ve peygam­berin yurduna gitmesine, ancak hükümdarın, ölümünden sonra izin verilmiştir.  Başka bir ri­vayete göre de, hükümdar onu, İsrail oğulları ile birlikte ve onların basında olarak, yurdlarına iade etmiştir.

Arslan inine âît menkıbesi ile dünya salta­natlarının akıbetine dâir kehâneti de Taberi tarihinde, mühimce değişiklikler ile, mevcuttur. Bundan başka Dâniyâl ‘in 1.000 yıl önce ol­muş 1.000 kişiyi diriltmiş olduğundan bahsedi­lir ki, bunun Daniyal kitabının XII. babının yanlış tefsirinden ileri gelmiş olduğu anlaşılı­yor, Mes’üdi’nin Murac (II, 128)’unda iki Dâni­yâl’dan bahsedilir. Biri Bâbil esaretinde bulun­muş olan genç Dâniyâl’dir, diğeri   daha eski zamanlarda Nuh ile İbrahim arasındaki devirde yaşayan Dâniyâl’dir. Dünya saltanatları hak­kındaki  kehânet bu ikinci Dâniyâl’e atfedil­mekte, onun bir de Kitâb el-cafr adı altında, kehânete dâir, bir kitap yazmış  olduğu bil­dirilmektedir. Mes’udi (ayn.esr., e.115)’ye göre,  Bâbil adı verilen bîr köyün yakınında Dâniyâl peygamberin olduğu söylenen bir ku­yu vardır; hiristiyanlar ile yahudiler bâzı bay­ramlarda burasını ziyâret ederler. Birüni’nin naklettiği bir rivayete göre de, Dâniyâl irfa­nını “hazineler mağarasından” almıştır; bu mağara Adem’in hikmet esrarını saklamış ol­duğu yerdir. Aynı müellif yahudiler ile hıristiyanlar arasında Dâniyâl ki­tabının XII. babının 11. ve 12, âyetleri hakkın­daki ihtilâf hakkında malûmat verir.

Süs yahut Tustar ‘deki Dâniyâl kabri hak­kında krş. ZDMG, LIII, 58 v.d. ve Jewisk Encyclopedia, IV, 430 ; burada Arap muharrir­leri de gösterilmiştir. Bundan başka bk. Şa’labi, Kişaş al-anbiya1 (Kahire, 1325), s. 213 V.dd.