Damat Ferit Paşa Kimdir, Hayatı

Damat Ferid Paşa. Sadrazam (İstanbul’da 1853’te doğdu, 6 Ekim 1823’te Fransa-Nice’de öldü)

Şûrâ-yı Devlet üyelerinden Seyyid İzzet Efendinin oğludur. Tahsilini tamamladıktan sonra Hâricî Teşkilâtta görev aldı. Paris, Berlin, Petersburg ve Londra elçilikleri kâtipliklerinde bulundu. Daha sonra Abdülmecîd’in kızlarından Mediha Sultanla evlendi. 1884 yılında Şûrâ-yı Devlet üyeliğine atandı. İki yıl sonra da vezir rütbesi verilen Dâmâd Ferid Paşa, Londra Büyük Elçiliğine tâyinini istediyse de, II. Abdülhamîd tarafından bu isteği reddedildi. Bunun üzerine memuriyetten ayrılıp, Meşrûtiyetin îlânından sonra Âyân Meclisi üyesi oldu. Devamlı yükselmek arzusunda olduğundan İttihat ve Terakki Cemiyeti ileri gelenlerine yaklaştı. Ancak anlaşamamaları sonucu onların aleyhinde çalışmaya başladı.

İmparatorluğun son zamanlarında beş kez sadârete getirilmiştir. Sadâreti zamânında yaptığı tutarsız icrâatı sebebiyle memleketin içte ve dışta zor durumlara düşmesinde büyük tesiri olduğu belirtilmektedir. Ayrıca, Osmanlıların son sultânı, VI. Mehmed (Vahîdeddîn) de kendisini sevmeyip daha şehzâdeliği zamânında Ferid Paşaya karşı sâhib olduğu düşüncelerini açıklamıştı. Vahîdeddîn’in Ferid Paşayı defâlarca sadârete getirmesini târihçiler, zamanın kritik oluşundan ve mecburiyetten ileri geldiğini söylerler.

Nitekim İşgâl altındaki bir memlekette baskıların çok olması, Tevfik, Ali Rızâ, Sâlih Paşa kabînelerinin kısa zamanda görevden ayrılmaları, işgâl idâresinin devamlı tazyiki, onu 13 ay süre içinde beş defâ sadrâzamlığa getiren önemli sebeplerdir. Ferid Paşa, Tevfik Paşanın kurduğu üçüncü kabînenin 3 Mart 1919’da düşmesi üzerine, 4 Mart 1919’da ilk defâ sadârete getirildi.

15 Mayıs 1919 Yunanlıların İzmir’i işgâline dek 2.5 ay ilk sadareti sürdü. Ferit Paşanın 19 Mayıs’ta kurduğu hükûmet, 20 Temmuz 1919’a kadar devâm edebildi. Ancak bir gün sonra tekrar kabîneyi kurmakla görevlendirildi. Kuvayı Milliye’yi dağıtmak için Kuvayı İnzibati-ye’yi kurdu. Ancak Anadolu’nun çeşitli yerlerinden gelen tepkiler karşısında istifaya zorlandı. Bu üçüncü sadâreti ise 30 Eylül 1919’da sona erdi.

5 Ekim 1920’de dördüncü kez sadarete getirildi, bu da Meclis te tepkiyle karşılandı. Kuvayı Milliyeciler’i asi ilân etti. Fakat hareketin bütün Anadolu’ya yayılmasından da endişe ettiği için Meclis’i tatil etmek bahanesiyle padişahtan irade alarak kabineyi yenilemek üzere istifa etti (11 Nisan 1920). 31 Temmuz da tekrar sadarete geldi ve bu dönemde Sevr Antlaşmasını imzaladı. Fakat İstanbul Hükümetiyle TBMM’nin uzlaşmasına engel olduğu için İngilizler’in baskısıyle görevden ayrıldı (17 ekim 1920). 1922’de yurt dışına kaçtı.

Ferid Paşanın 13 aylık sadrazamlığı sırasında önemli olaylar; Meclis-i Meb’ûsan’ın kapatılması, Sevr Barış Antlaşmasını imzâlaması ve Kuvâ-yı Milliyeye karşı davranışlarıdır. Anadolu’da hiç sevilmeyen Ferid Paşa, Millî Mücâdele’nin zafere ulaşması üzerine, Avrupa’ya kaçtı. 6 Ekim 1923’te Fransa’nın Nice şehrinde öldü.